Αόρατη Κλωστή

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

“ Να, αυτός είναι ο  διάδοχος  του  Ρενουάρ, του Κιούμπρικ, του Άλτμαν”. Κάπως έτσι το 1996 υποδέχθηκαν οι κινηματογραφικοί συντάκτες  στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Πολ Τόμας Άντερσον,  με την πρώτη του ταινία , το θριλεράκι  “ Hard Eight ”.  Ήταν μόλις 26 ετών. Είχε γράψει προηγουμένως και το σενάριο αυτής της ταινίας. Ο χαρακτηρισμός είναι ακραίος, δείχνει όμως το πηγαίο ταλέντο του Καλιφορνέζου σκηνοθέτη, να συνθέτει διάφορες ιστορίες, σε διαφορετικό ύφος και στιλ, στις 8 μεγάλου μήκους που έχει κάνει, αλλά και  στα ντοκιμαντέρ του και στα διεισδυτικά short films του. Η γνωστότερη του ταινία -και η πιο βίαιη-  το “ Θα Χυθεί Αίμα”,   εκτόξευσε τη φήμη του.

Η “ Αόρατη Κλωστή” αποτελεί σε υφολογικό επίπεδο  την απόλυτη τομή του Πολ Τόμας Άντερσον με το παρελθόν του, παρά το γεγονός πως εμείς δεν θα την  τοποθετούσαμε μέσα στις 2-3 καλύτερες ταινίες του( έπεται των ταινιών   Boogie Nights, Θα Χυθεί Αίμα και Μανόλια).

  Η πλοκή διαδραματίζεται – ως επί το πλείστον- μέσα σε εσωτερικούς χώρους. Μια  γοτθική ατμόσφαιρα αναδύεται, παρόμοια με τον “ Πιανίστα” του Πολάνσκι,  με το “Κραυγές και Ψίθυροι” του Μπέργκμαν και μεταγενέστερα με τις ταινίες του  Χάνεκε, ενώ η υπόθεση διαδραματίζεται στο Λονδίνο,  μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Ο διάσημος Βρετανός ηθοποιός  ερμηνεύει έναν εσωστρεφή- ιδιόρρυθμο μόδιστρο της υψηλής ραπτικής, πασίγνωστο ακόμα και μέσα στα “Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ”.  Είναι και ορκισμένος εργένης. Πρόκειται για τον  Ρέινολντς Γούντκοκ. Η αδερφή του, ονόματι  Σιρίλ, είναι η ανέκφραστη ισχυρή περσόνα, η οποία -παντού και πάντα-  του συμπαραστέκεται.  Μέσα σε ένα απομονωμένο   εστιατόριο, θα τον σαγηνέψει η Άλμα, μια πεισματάρα σερβιτόρα,που θα του προσφέρει μια ομελέτα κι ένα λουκάνικο, πασπαλισμένα με μπόλικο βούτυρο, το οποίο ο Ρέινολντς συχαίνεται. Ο διάλογος και οι διαφωνίες θα οδηγήσουν σε ένα ραντεβού και λίγο αργότερα η Άλμα θα εγκατασταθεί στο σπίτι του, ως η ερωμένη του, το μοντέλο του και ο άνθρωπος που θα καταβροχθίσει όλες του τις ανασφάλειες και τις προσωπικές και επαγγελματικές εμμονές του.

Το βούτυρο εμφανίζεται  συχνά στο έργο, μην πάει το μυαλό σας, δεν είναι απ’εκείνο…  το  Μπερτολουτσικό. Δεν έχει τέτοια πράγματα η “ Αόρατη Κλωστή”.

Ο Πολ Τόμας Άντερσον όπως μας έχει συνηθίσει από το “ Μανόλια” και εντεύθεν, μελετάει  εξονυχιστικά όλους τους χαρακτήρες του. Τοποθετεί τον Ρέινολντς ως ίσος προς ίσον με την  Άλμα κι αυτό το γεγονός -εν μέρει- εξουδετερώνει την νωθρότητα της ιστοριογραφίας του. Εξετάζει το ναρκισσιστικό προφίλ του ανδρικού προσώπου, όχι μόνο στο σήμερα, αλλά και μέσα από τις  οπτασίες μικρής διάρκειας, φωτίζει το παρελθόν, τα τραύματα και τις αναμνήσεις. Την Άλμα δεν την αντιμετωπίζει στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, σαν μια υποταγμένη παρουσία, άλλωστε η ιστορία ξετυλίγεται μέσα από τα δικά της μάτια.  Βέβαια ο σκηνοθέτης,  επιλέγει σε κάποια στιγμή να ακολουθήσει  τον εύκολο και αναίμακτο δρόμο.  Σεβαστή επιλογή, η οποία από την άλλη αφαιρεί την κινηματογραφική ένταση, η οποία απουσιάζει από την ταινία. Μια κάποια επεισοδιακή δομή και ορισμένες ανατροπές, θα ήταν χρήσιμες.

Πλάι στην  ” Αόρατη Κλωστή” αναδύονται οι ορατές και ταυτόχρονα  ισχυρές προσωπικότητες,  όπου η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των προσωπικοτήτων  δεν θα αναζητήσουν έναν ισάξιο συνοδοιπόρο, αλλά ένα πρόσωπο με λιγότερες δεξιότητες, που θα τους θαυμάζει, θα τους υπομένει, θα τους καθησυχάζει,  εν τέλει αυτό το άτομο   θα το εξουσιάζουν( θυμηθείτε την προηγούμενή του ταινία περί ιδιοκτησίας,  το “Έμφυτο Ελάττωμα”). Άλλωστε οι συμβιβασμοί που κάνουν είναι ασήμαντοι, για  να συνεχίσουν να νιώθουν ωραία και να δημιουργούν.

Όπως ήταν ο Πάτερσον του Τζάρμους, κάπως έτσι   είναι και ο Γούντκοκ του Πολ Τόμας Άντερσον. Μια ταινία Μπερκμανικής οπτικής, η οποία εξαντλείται σεναριακά νωρίς… και τα 130  λεπτά  της , είναι  σαφώς υπερβολικά.

Χρησιμοποιεί  φυσικό φωτισμό… σχεδόν συνολικά. Kαδράρει πάνω στα πρόσωπα, τα οποία δεν υστερούν υποκριτικά, αλλά και δεν αναδεικνύονται πλήρως, εξαιτίας της ευθείας αφηγηματικής δομής, χωρίς  ανατροπές. Ίσως εξαιτίας αυτού του λόγου, ο Ντάνιελ Ντει Λίους(  σ’ άλλη μία ταινία με τον Άντερσον, μετά το “ Θα Χυθεί Αίμα”  και το Όσκαρ ‘τότε Α Ανδρικού Ρόλου)  βρίσκεται μακριά από τις συγκλονιστικές μεταμορφώσεις του, όπως τον είδαμε σε παλαιότερες ταινίες. Αντιθέτως,  η Βερολινέζα  Βίκι Κριπς, την μελαγχολία, το φόβο της απώλειας και την απαίτηση να αντιμετωπιστεί όπως της αξίζει, τα συναισθήματα αυτά τα αποδίδει εξαιρετικά.

Το σάουντρακ έντυσε ο καλός φίλος του Άντερσον  και ο ηγέτης των Radiohead, o Τζόννυ Γκρίνγουντ, ακολουθώντας μια ρετρό αισθητική, όπως αρμόζει στην περίσταση.

6 οσκαρικές υποψηφιότητες, μεταξύ αυτών και για Καλύτερη Ταινία

“Αόρατη Κλωστή” από την Πέμπτη 1η Φεβρουαρίου στους κινηματογράφους, σε διανομή  UIP