Ζακ Οντιάρ

Το αφιέρωμα συμπίπτει με την  έξοδο στους ελληνικούς κινηματογράφους, της ταινίας του «The Sisters Brothers»14/03/2-19.

Γράφει ο Ιάκωβος Γωγάκης

Με νωπή τη μνήμη από τα τραγικά γεγονότα του Παρισιού, το αφιέρωμα στον  Ζακ Οντιάρ, αποκτά ξεχωριστή σημασία. Ο 67χρόνος σκηνοθέτης επιμένει σκοπίμως, να προβάλλει ανδρικούς χαρακτήρες,  που είναι όμηροι μιας τερατώδους κοινωνικής συμπεριφοράς, οδηγούμενοι στην απομόνωση, στην περιορισμένη τους ελευθερία να γευτούν τον έρωτα,  ( βλέπε «Πάνω στα Χείλη μου», «Σώμα με Σώμα»), εμμένει σθεναρά, στην αποτύπωση  της βίας σε όλες της τις εκφάνσεις(Προφήτης) και με το τελευταίο του έργο (Dheepan), χωρίς ίχνος δισταγμού,  υπάγει στην ίδια κατηγορία, τη «δημοκρατική» του χώρα, με αυτές του Τρίτου Κόσμου,  μετανάστες  από την Σρι Λάνκα, που αποκαθηλώνουν το τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης, ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη.

 Η κυνική του ματιά, για τα κακώς έχοντα της γαλλικής κοινωνίας, τον έφερε αντιμέτωπο, με κάποιους άσπονδους του «φίλους», κατηγορώντας τον για εσκεμμένες κινηματογραφικές υπερβολές, μη ρεαλιστικές, με μοναδικό σκοπό να γαργαλίσει το ακροατήριο, ρίχνονταν λάδι στη φωτιά, προβάλλοντας μια κοινωνία απόλυτα άρρωστη, πλήρως διεφθαρμένη και  κτηνώδη, με την αυτοδικία να εμφανίζεται ως η μόνη λύση, όπως έχει κατηγορηθεί -κατά κόρον- κι ο δικός μας, ο Γιάννης Οικονομίδης.

Η επιθετική στάση μερίδας κριτικών, όπως του Τζουλιάμ Ντιόν της «Λιμπερασιόν»,  του Στέφαν Ντελόρμ του «Cahiers du Cinema» και του Ζακ  Μαντελμπρό της «Λε Μοντ», είχε ως αποτέλεσμα, το έργο με τον ύψιστο έπαινο από το Φεστιβάλ Καννών, το «Dheepan», να προσελκύσει  στις κινηματογραφικές αίθουσες, περιορισμένο αριθμό σινεφίλ, αποτέλεσμα ταυτόχρονα, της αρνητικής προδιάθεσης των Γάλλων, να αναγνωρίσουν το μέγεθος, των κοινωνικών προβλημάτων, στα γκέτο της χώρας τους,  της γενικότερης  ξενοφοβικής συμπεριφοράς, που αποτυπώνεται  με την άνοδο της Μαρίν Λε Πεν, αλλά και της επιθυμίας αρκετών πολιτών, για κλείσιμο των συνόρων.

Το αμφιλεγόμενο σινεμά του Ζακ Οντιάρ, δεν έχει εντός της χώρας του, μόνο επικριτές αλλά και ένθερμους υποστηρικτές, ξεπερνώντας σε διακρίσεις τους Ζιαν Μπιερ Ζενό, Αμπτελαντιφ Κεσίς, Ολιβιέ Ασσαγιάς και Λυκ Μπεσόν. Από το ντεμπούτο του, το 1994, με το θρίλερ « Κοίτα τους Άντρες όταν Πέφτουν», μέχρι σήμερα, του απονεμήθηκαν 5 βραβεία Σεζάρ, ανάμεσα σε αυτά, δύο για καλύτερη σκηνοθεσία, απέχοντας μια σπιθαμή, από τις διακρίσεις των Πολάνσκι και Ρενέ.

 Γεννηθείς το 1952 στο Παρίσι, ο Ζακ Οντιάρ, γαλουχήθηκε μέσα στην 7η τέχνη , με τον πατέρα του, Μισέλ , να μεταπηδάει το 1949 από τη λογοτεχνική γραφή, στη συγγραφή σεναρίων και κινηματογραφικών διαλόγων, κρατώντας και το ρόλο του σκηνοθέτη, σε 10 παραγωγές.  Τα αχνάρια του, δεν είχε σκοπό να τα ακολουθήσει ο Ζακ Οντιάρ, παρότι βρισκόταν από παιδί, στα στούντιο. Ήταν παράλληλα θαμώνας των γαλλικών σινεμά και γνώριζε όλη τη διαδικασία παραγωγής ταινιών.

Ήθελε να γίνει καθηγητής, μπήκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Παρισιού, αλλά βγήκε χωρίς το συγκεκριμένο πτυχίο, αποφασίζοντας να τα παρατήσει, πηγαίνοντας στην ομάδα του Ρόμαν Πολάνσκι για τα γυρίσματα του « Ένοικου», γράφοντας κείμενα και κριτικές ταινιών, σε διάφορα έντυπα της πόλης, ετοιμάζοντας και το πρώτο του σενάριο, « Φιλιά…μέχρι τη Δευτέρα», έργο που σκηνοθέτησε ο πατέρας του, το 1974.Ήταν η πρώτη ουσιαστική συνεργασία πατέρα και γιου.

Ο Ζακ Οντιάρ, για τα επόμενα 20 χρόνια, μέχρι το 1994,  γράφει σενάρια και διαλόγους ( όπως ήταν «Ο Επαγγελματίας» του Τζορτζ Λοτνέρ, το 1981, η «Εκδρομή Θανάτου» του Κλοντ Μίλερ, το 1983, η «Υπερκόπωση» του Μισέλ Μπλανκ, το 1994) και διατυπώνει δημόσια μια πικρία, για το γεγονός πως ο πατέρας του, δεν πρόλαβε να δει δικιά του ταινία, έπειτα από τον πρόωρο θάνατο του, το  1985.

Όταν ερωτάται, εάν ο κινηματογράφος του, είναι συνέχεια των έργων που επιμελήθηκε ο πατέρας του, απαντάει καταφατικά, μόνο στο σημείο εκείνο που αποκαλύπτονται τα προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. « Οι ταινίες εκείνης της εποχής, είχαν μια επίδραση αρκετά έντονη, από το  λογοτεχνικό είδος αλλά και το θέατρο, με έντονους διαλόγους, κατανοητή βεβαίως, εξαιτίας μιας μεγάλης παράδοσης, με πρωτεργάτες τους Μποστ και Πρεβέρ. Θεωρώ τον εαυτό μου πιο κοντά σε αυτό που ορίζεται ως τέχνη της εικόνας. Επίσης, ο πατέρας μου, έγραψε κωμωδίες, σε αντίθεση με τα δραματικά θρίλερ, που έχω σκηνοθετήσει», αναφέρει σε συνέντευξη του ο Γάλλος καλλιτέχνης.

Σε όλα του τα έργα, τη μουσική επιμέλεια την είχε ο Αλεξάντρ Ντεσπλά, πλην του τελευταίου, του «Dheepan», όπου ανέθεσε το σάουντρακ, στον νεοφερμένο Νίκολας Τζαρ. Είναι διαζευγμένος, έχει δύο παιδιά.

« Ο κινηματογράφος είναι για μένα η πιο δημοκρατική μορφή τέχνης, όπως είναι και η μουσική. Είναι τέχνη, είναι και βιομηχανία μαζί» Ζακ Οντιάρ

Φιλμογραφία

Το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, στο « Κοίτα τους Άντρες όταν Πέφτουν», χαρακτηρίστηκε σαν επιτομή στο ψυχολογικό φιλμ νουάρ και στο βωβό σινεμά, ένα road movie τριών προσώπων και δύο παράλληλων ιστοριών, με πρωταγωνιστές τους Ζαν Λουί Τρεντινιάν και Ματίας Κάσοβιτς, στους ρόλους δύο χαμένων κορμιών, που παίζουν βελάκια, τζογάρουν, αλλά εμπλέκονται σε  φόνο, τον οποίο προσπαθεί να εξιχνιάσει ο φίλος του νεκρού, τον οποίο υποδύεται ο γκονταρικός ηθοποιός Ζαν Γιανί.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1996, ο Ζακ Οντιάρ προσαρμόζει στη μεγάλη οθόνη, το μυθιστόρημα του Ζαν Φρανσουά Ντενί « Ένας πολύ Διακριτικός Ήρωας». Κεντρικό πρόσωπο, ο Αλμπερτ Ντεχάους( Ματίας Κάσοβιτς), ο οποίος ανακαλύπτει, πως ο πατέρας του δεν ήταν ένας ήρωας του Β’ ‘Παγκοσμίου Πολέμου και η μητέρα του ήταν συνεργάτιδα των Γερμανών. Ο Οντιάρ κτίζει καταπληκτικά την ατμόσφαιρα της δεκαετίας του ’40, δείχνει το ταλέντο του να ισορροπεί ανάμεσα στο μύθο και στην πραγματικότητα, θέτει με έξυπνο τρόπο, το κοινό ως συνένοχο της ιστορίας. Βραβείο σεναρίου στις Κάννες.

Το 2001 παρουσίασε το φιλμ « Πάνω στα Χείλη μου», με τον Βενσάν Κασέλ και την Εμανουέλ Ντεβός, σε μια  ιστορία που θυμίζει το «Σώμα με Σώμα», του 2012. Παράλληλες ιστορίες που τέμνονται, μιας βαρήκοης γυναίκας κι ενός πρώην φυλακισμένου άνδρα. Μελαγχολική ατμόσφαιρα, ρεαλιστική και πρωτότυπη κατασκευή, η βία πανταχού παρούσα.

Το Φεστιβάλ Βερολίνου, επέλεξε  για την πρώτη προβολή του επόμενου του έργου, το 2005, με τον μακροσκελή τίτλο « Ο Χτύπος που Έχασε η Καρδιά μου». Ένας μπράβος της νύχτας, που αποφασίζει να γίνει πιανίστας. Το πρωτότυπο σενάριο, έχει σκηνοθετικά πολλές αναφορές, από τις προηγούμενες του ταινίες, ακολουθεί τον ηθοποιό του Ρομέν Ντουρίς, σε κάθε σκηνή, πρόκειται για σφιχτοδεμένο θρίλερ, με έντονη κινηματογραφική δράση.

Ο τελειομανής σκηνοθέτης, χρειάστηκε τέσσερα χρόνια καθημερινής; ενασχόλησης, για να ολοκληρώσει το πολυβραβευμένο του φιλμ, « Ο Προφήτης», έχοντας σαν σημείο αναφοράς τον « Σημαδεμένο», του Μπράιαν Ντε Πάλμα, γύρω από τον 19χρόνο αραβικής καταγωγής,  Μάλικ, ο οποίος είναι αναλφάβητος κι εκτίει ποινή φυλάκισης έξι χρόνων στη φυλακή Brécourt. της Γαλλίας. Η αθωότητα των πρώτων ημερών, θα τον μετατρέψει σε αγρίμι. Προδότες, ρατσιστές και μισαλλόδοξοι συγκρατούμενοι του, θα τον βάλουν στο μάτι

.

Για την επόμενη ταινία του, «Σώμα με Σώμα», χρησιμοποίησε την Μαριόν Κοτιγιάρ, που θα χάσει τα πόδια της, σε ένα ατύχημα κατά την εκπαίδευση φαλαινών, συνεπικουρούμενη από τον δισανάρμοστο Αλί, Ματίας Σένερτς.