Νέλσον Μαντέλα

Γράφει η Καλλιόπη Σταυροπούλου

Ο Νέλσον Μαντέλα αγωνίσθηκε και κατέλυσε το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής. Εξανάγκασε τους ισχυρούς κυρίαρχους του δυτικού κόσμου να παραδεχθούν την οικουμενική δημοκρατική αξία «ένας άνθρωπος μια ψήφος». Απεβίωσε στις 5 Δεκεμβρίου του 2013. 

Το 1948 η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής επέβαλε το «Απαρτχάιντ» (apartheid) με τη διάκριση των ανθρωπίνων ομάδων στη βάση φυλετικών κριτηρίων σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές εντός του κράτους. Η λέξη «απαρτχάιντ» υποδηλώνει την ακραία μορφή θεσμοποιημένου κρατικού ρατσισμού και η χρήση του όρου έχει μόνο αρνητική σημασία. 

Η απαρχή των φυλετικών διακρίσεων οφείλεται στην αποικιοκρατία που υφίστατο τουλάχιστον για τρείς αιώνες. Οι πρώτες εκστρατείες αντίθεσης στην εφαρμογή του Απαρτχάιντ εκδηλώθηκαν το 1952 και το 1955 το εθνικό αφρικανικό κογκρέσο, το κομμουνιστικό κόμμα, το Δημοκρατικό κόμμα και άλλα κινήματα υιοθέτησαν μια χάρτα δικαιωμάτων με την οποία θα καταργούνταν όλες οι φυλετικές διακρίσεις στη Νότια Αφρική. Το 1961 απέβαλαν από μέλος τους τη Νότια Αφρική η Βρετανική Κοινοπολιτεία, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας. Ακολούθησαν νέα κινήματα εναντίον του Απαρτχάιντ και οι επικεφαλής συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε ισόβια το 1964 μεταξύ των οποίων ήταν και ο Νέλσον Μαντέλα.  Η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής τέθηκε σε εμπάργκο τη δεκαετία του 1970 και ανέπτυξε ένα σύστημα παράκαμψης του εμπάργκο μέσω διεθνών επενδύσεων και με συμμάχους το Ισραήλ και την Ταϊβάν.

 Από τη δεκαετία του 1970 ο κοινωνικός διαχωρισμός και οι φυλετικές διακρίσεις  στη Νότια Αφρική διαμορφώθηκαν και με βάση οικονομικά και πολιτικά κριτήρια. Το 1973 η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. εξέδωσε ψήφισμα που αναγνώριζε το Απαρτχάιντ ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Το 1977 το Συμβούλιο Ασφαλείας επέβαλε κυρώσεις και εμπάργκο στη διάθεση πολεμικού εξοπλισμού προς τη Νότια Αφρική. Το 1984-1985 οι Η.Π.Α. και η Μεγάλη Βρετανία επέβαλαν οικονομικές κυρώσεις. Κατόπιν των διεθνών πιέσεων το καθεστώς της Νότιας Αφρικής σταδιακά άρχισε να ανακαλεί τα μέτρα εναντίον των μη λευκών κατοίκων μέχρι το 1990 . 

Το Απαρτχάιντ καταργήθηκε στις 30 Ιουνίου του 1991 που είχε εφαρμοστεί ως επίσημη κρατική πολιτική στη Νότια Αφρική από το 1948. Το 1990 ο τελευταίος λευκός πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής Φρεντερίκ Ντε Κλέρκ απελευθέρωσε τον Νέλσον Μαντέλα ο οποίος έλαβε το 1993 το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης από κοινού με τον Ντε Κλέρκ «για τη συνεισφορά τους στον ειρηνικό τερματισμό του Απαρτχάιντ και για τη θεμελίωση μιας νέας δημοκρατικής Νότιας Αφρικής». Το 1992 πραγματοποιείται συνταγματική συνέλευση. Το 1994 διεξάγονται οι πρώτες πολυφυλετικές εκλογές και εκλέγεται πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής ο Νέλσον Μαντέλα . Ενώ από το 1998 μέχρι το 1999 υπήρξε πρόεδρος του Κινήματος των Αδεσμεύτων (Non-Aligned Movement) το οποίο αποτέλεσε μια διεθνή οργάνωση μεταξύ των Αδεσμεύτων χωρών και αποτελείται από 118 κράτη. Η πολιτική τους ήταν αντίθετη με την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων (Η.Π.Α.-Ρωσίας). Ο Μαντέλα έλαβε μέρος ως διαμεσολαβητής σε ποικίλες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στην Αφρική. Αποσύρθηκε το 2004 εξαιτίας προβλημάτων στην υγεία του.