Separation(1967)

  Separation: Μια Νέα Διάσταση της Αγάπης

Δράμα, 93′ Μ. Βρετανία 1967

των Τζακ Μποντ & Τζέιν Αρτνέν

Γράφει η Ελένη Πριμικήρη

Όταν η πολυτάλαντη  Jane Arden (σκηνοθέτις  θεάτρου, σεναριογράφος, ηθοποιός, ποιήτρια, στιχουργός και ακτιβίστρια ) έθεσε τέλος στη ζωή της το 1982  (μόλις στα 55 της χρόνια),   ο σύντροφος  και καλλιτεχνικός της συνεργάτης  Jack Bond, απέσυρε  την κυκλοφορία  των  ταινιών, που δημιούργησαν μαζί.  Ως επακόλουθο, οι   μεγάλου μήκους πειραματικές τους ταινίες, Separation (1967), The Other Side of Underneath (1972) και  Anti-clock (1979) θα παραμείνουν στην αφάνεια,  άγνωστες ακόμα και για τους κριτικούς για πάνω από 25 χρόνια .

Τον Ιούλιο του 2009 το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου , μετά από συναίνεση του τελευταίου της συντρόφου , θα επανεκδώσει  την άγνωστη τριλογία ,  και έτσι θα λάμψει η σπουδαία κινηματογραφική  συνεργασία  των  Arden  και  Bond. Σήμερα οι τρεις αυτές  ταινίες αποτελούν -έστω και μεταγενέστερα-  σημεία αναφοράς  για την  ιστορία  του λεγόμενου “‘χαμένου βρετανικού σινεμά”.

Ο Bond είναι ο ακρογωνιαίος λίθος των ταινιών αυτών ,στο κομμάτι της σκηνοθεσίας από τη μια και στη παραγωγή από την άλλη , αλλά τα τρία σινεφίλ δημιουργήματα του απογειώνονται με τη συνεργασία και την παρουσία της Arden που εκτός από πρωταγωνίστρια στο Separation έγραψε και τα  σενάρια των άλλων δύο ταινιών. Όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί,  αν ο Bond σκηνοθέτησε  τα έργα εξωτερικά,  η Arden τα σκηνοθέτησε ενδόμυχα.

Για την ακρίβεια, τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που διέπουν τις ταινίες είναι τόσο έντονα που φορτίζονται συναισθηματικά  στην θέαση τους.  Εύκολα  μπορεί κάποιος   να καταλάβει γιατί ο Bond συσχέτισε τις  ταινίες  με τον πόνο του θανάτου της. Πουθενά αυτό δεν είναι πιο έκδηλο από το  Separation  που αν και κανείς από τους χαρακτήρες της ταινίας  δεν κατονομάζεται, η   Arden είναι η απόλυτη πρωταγωνίστρια. 

Το Separation  είναι η ιστορία της μεσήλικης  Jane,  της οποίας ο γάμος και  η μεταβαλλόμενη διανοητική  της κατάσταση  θα την οδηγήσουν σε κατάρρευση.  Η ηρωίδα  περιφέρεται  σ’έναν επίπλαστο κόσμο όπου ο νέος σε ηλικία εραστής της θα την κάνει να νιώσει όπως τότε στη παιδική της ηλικία,  από την άλλη, ο πρώην άντρας της είναι επίσης και ο ψυχίατρος της, ενώ όλες οι ομοιοπαθούσες ανώνυμες γυναίκες του cast  (σε αυτή την  ‘ νέα διάσταση της αγάπης’),  δείχνουν να αποτελούν επέκταση του χαρακτήρα της. 

Το  έργο δομείται με ένα άκρως τεχνικό, επινοητικό  και χιουμοριστικό στυλ, στηριζόμενο παράλληλα στο εξαιρετικό μοντάζ , για να αποκαλυφθεί στον θεατή κομμάτι -κομμάτι το παρελθόν, το παρόν και  το μέλλον της ηρωίδας.  Η επιβλητική ασπρόμαυρη  φωτογραφία της   Aubrey Dewar απεικονίζει  ατμοσφαιρικά  το μουντό και σκιερό   Λονδίνο στα τέλη  της δεκαετίας του 60, κάνοντας ένα μοναδικό παραλληλισμό με τον ψυχικό κόσμο της πρωταγωνίστριας του έργου .

Χαρακτηριστικό γνώρισμα   της ταινίας είναι η μουσική  από το δημοφιλές  βρετανικό συγκρότημα  “ Procul Harum “, καθώς και από τον υποτιμημένο ακόμα και σήμερα  Stanley Myers  που θα συνεργαστεί αργότερα με τον Nicholas Roeg. Τέλος , τα έγχρωμα  οπτικά εφέ του διάσημου  Βρετανού καλλιτέχνη Mark Boyle (προβαλλόμενα  πάνω στο γυμνό  σώμα της ηρωίδας),   είναι μια ακόμα σκηνοθετική  επιλογή του  Bond που  θα δώσει στην ταινία ένα στυλίστικό αποτέλεσμα , που προσομοιάζει με κινηματογραφικές Αvant-Garde επιρροές , καθώς και στο  New Wave σινεμά στις  αρχές  του 60.  Η αφίσα μάλιστα για την προώθηση  της ταινίας  το 1967 έγραφε:

 ‘ Στην παράδοση της «Persona», του «Accident», του «Blow-Up», τώρα απ’την Αγγλία – το «Separation» – Μια νέα διάσταση της Αγάπης ’. 

Η σκηνοθεσία του Bond   ναι μας  θυμίζει ταινίες  των  Bergman, Losey και Αntonioni (εύκολα  μπορεί να προσθέσει  κανείς το 8 1/2 του Fellini, το Τελευταία Χρονιά στο Marienbad  του Resnais  και το Alphaville του Godard),  αλλά αυτό που κάνει το Separation μοναδικό και άξιο αναφοράς δεν είναι  μόνο η   φόρμα του , αλλά το υποκειμενικό του περιεχόμενο -  ένα περιεχόμενο διαμορφωμένο από ένα αντισυμβατικό και πρωτοπόρο  γυναικείο μυαλό.   Στο κινηματογραφικό της ντεμπούτο, η  Arden  γράφει και ερμηνεύει την ιστορία ενός  χωρισμού και θα δώσει την  ευκαιρία να ακουστεί  για πρώτη φορά  στο Βρετανικό σινεμά,  η φώνη μιας πρώιμης φεμινίστριας , ήδη διακεκριμένης  μέσα από το θέατρο  αλλά και τη πολιτική  για τα φεμινιστικά και αντι-ψυχιατρικά της πιστεύω.

 Ως αποτέλεσμα, το  Separation   αναπτύσσεται από την  προσωπική εξερεύνηση της Arden  για την ίδια τη φύση της, και πως αυτή επηρεάζεται από τους εξωτερικούς παράγοντες. Άλλωστε κάποιος μπορεί να επιχειρηματολογήσει πως οι ταινίες με επιρροές απο το  New Wave σινεμά έχουν να κάνουν πιο πολύ με συναισθηματικές και ψυχολογικές καταστάσεις, παρά με αυστηρά δομημένες  ιστορίες. 

Βλέποντας την ταινία  εκ των υστέρων, κάποιος μπορεί  να καταλάβει γιατί  όταν το  Separation βγήκε στις αίθουσες  παρερμηνεύτηκε από το κοινό , κατακρίθηκε από κριτικούς,  καθώς και  αποσύρθηκε από Κινηματογραφικά φεστιβάλ   (Cork Film Festival  της Iρλανδίας 10 λεπτά πριν την προβολή της).   Ως γνήσια ίσως Αvant-Garde ταινία  που ήταν δύσκολο να ταξινομηθεί ,  αποτελεί  25 χρόνια μετά  μια τέλεια σύνθεση φόρμας και περιεχομένου,  που καλείται να πάρει τη θέση της  στη ιστορία του πρώιμου φεμινιστικού  Βρετανικού και Ευρωπαϊκού σινεμά.