Το Φεστιβάλ του Ρίφκιν

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

Φίλοι και γνωστοί : Τι θα δεις
Ιάκωβος: Τη νέα ταινία του Γούντι Άλεν.
Φίλοι και γνωστοί, με μια φωνή : Χαράς το κουράγιο σου. Εμείς τον βαρεθήκαμε. Τα ίδια και τα ίδια.Δεν κάθεται στα αυγά του. Μα πόσο είναι; Έπιασε τα 90;

5 χρόνια του απομένουν για να τα πιάσει , και όσο θα τα πλησιάζει( τα 90), τις εσωτερικές του αναζητήσεις θα συνεχίζει να τις γράφει και να τις σκηνοθετεί, μέχρι να μην μπορεί πια.
Γουστάρει τη ζωή και φοβάται το τέλος της.
Μονάχα ο Γούντι άραγε;
Ο Άλεν στο έργο  « Το Φεστιβάλ του Ρίφκιν»(Rifkin’s Festival), μοιράζεται μικρές καθημερινές ιστορίες για να οριοθετήσει κάτι μεγαλύτερο και να αναζητήσει απαντήσεις για τις υπαρξιακές ανησυχίες, περί νιότης, γηρατειών, περί τελματωμένων γάμων, περί 7ης τέχνης.
Χτυπάει ξανά την πόρτα της ψυχανάλυσης, θυμάται τον Φρόιντ και το εγχειρίδιο του« Η Ερμηνεία των Ονείρων » όπου τα όνειρα είναι η  οδός προς το ασυνείδητο. Τα όνειρα, καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο και ρόλο στην ταινία. Είναι οι απόκρυφες σκέψεις και επιθυμίες.
Κι αν η ψυχανάλυση φαντάζει δυσνόητη και ακαδημαϊκή , ο Άλεν τοποθετεί τον ήρωά του, τον Μορτ Ρίφκιν( τον οποίο ερμηνεύει ο εξαιρετικός ηθοποιός Γουάλας Σον), σε μια δερμάτινη καρέκλα, έχοντας απέναντι του-στην αρχή και στο τέλος της ταινίας- τον ψυχοθεραπευτή του, μετατρέποντας την προσωπική ψυχολογία του βάθους, σε ένα σαρκαστικό, κωμικό και ολίγον βαθυστόχαστα υπαρξιακό κινηματογραφικό πόνημα.
Ο Γούντι Άλεν παραμένει -ως απάντηση σε φίλους, γνωστούς και αναγνώστες- οξυδερκής, επίκαιρος, απολαυστικός και δεξιοτέχνης στο να πλάθει κάθε φορά κοντινές αλλά διαφορετικές ιστορίες,με πλούσια νοήματα και να επιλέγει τα ιδανικά πρόσωπα στους αντίστοιχους ρόλους.

Νέα Υόρκη: Ο θεωρητικός του κινηματογράφου, ο Μορτ Ρίφκιν, συνοδεύει τη γυναίκα του στην Ισπανία, στο θέρετρο του Σαν Σεμπαστιάν και στο ομώνυμο κινηματογραφικό φεστιβάλ.
Η Σου(Τζίνα Γκέρσον), εργάζεται στην επικοινωνιακή καμπάνια μιας αντιπολεμικής ταινίας, την οποία σκηνοθετεί ο Γάλλος Φιλίπ(Λουί Γκαρέλ).
Ο Μορτ, ανησυχεί,  ότι η σύντροφος του και ο Γάλλος σκηνοθέτης, έχουν σχέση.
Το ταξίδι στο Σαν Σεμπαστιάν δεν θα καθησυχάσει τις ανησυχίες του. Η γνωριμία του Μορτ με την νεαρή γιατρό, την Τζο ( Έλενα Ανάγια), θα ξυπνήσει στον Μορτ το ερωτικό ενδιαφέρον. Όμως η γιατρός, τραβάει τα δικά της ζόρια και τον βλέπει φιλικά-πατρικά-ιατρικά.

Πέραν των διαπροσωπικών σχέσεων και του αμείλικτου χρόνου που φεύγει ( θέματα που ταλανίζουν συστηματικά τον Αμερικανό δημιουργό), στο νέο του έργο, καταθέτει τη βαθιά του ανησυχία για την απόλυτη εμπορευματοποίηση της 7ης τέχνης και των δυσοίωνων προοπτικών της, εξαιτίας της αφαίρεσης από την μνήμη του « σινεμά του δημιουργού » , όπως το καθιέρωσε ο Φελίνι, ο Τρυφώ, ο Γκοντάρ, ο Μπέργκμαν, ο  Μπουνιουέλ κ.α.
Οι συστηματικές αναφορές στο νέο του έργο,  σε ταινίες από το παρελθόν, αλλά και στην υποβάθμιση των σύγχρονων ταινιών , έχει διττή όψη.
Από τη μια, ο Άλεν διατυπώνει την άποψη,  πως χωρίς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, δεν θα υπήρχε πολιτισμός γενικότερα, παρουσιάζοντας παραδείγματα και από το σινεμά… μέχρι το ελληνικό αρχαίο δράμα.
Από την άλλη, ίσως με μια λεπτή δόση ειρωνείας, στηλιτεύει και τη θέση που εκφράζουν οι παλαίμαχοι της ζωής( όπως ο κεντρικός ήρωας της ταινίας), οι οποίοι δεν μπορούν να χαρούν το “τώρα”, να δουν κάτι θετικό στο σήμερα, επειδή οι ίδιοι είναι παροπλισμένοι και απογοητευμένοι, μηδενίζοντας -εν τέλει- τα πάντα.
Στηλιτεύει και την μονοθεματική εξειδίκευση και την έλλειψη δεξιοτήτων- ίσως και του ίδιου- τη στιγμή όπου ο Μορτ, γνωρίζει απ εξω τους συντελεστές μιας ιαπωνικής ταινίας, αλλά αγχώνεται όταν μένει από λάστιχο το αμάξι της νεαρής γιατρού, γιατί πιθανότατα δεν θα μπορούσε να το αλλάξει, εάν υπήρχε ρεζέρβα.
Ο Μορτ, ακόμα και εμφανισιακά και ενδυματολογικά( διαρκώς τον βλέπουμε με το ψηλοκάβαλο τζιν και με κρίσεις αρρωστοφοβίας), φαίνεται να έχει αφεθεί στη φθορά και στα πέρασμα του χρόνου.Περπατάει αργά και πίσω από το χαμόγελο, κρύβεται  μελαγχολία.
Αντιθέτως, η γυναίκα του είναι διαρκώς εν κινήσει, επαγγελματικά active, εμφανισιακά γοητευτική, ερωτεύσιμη ακόμη και από νεότερους, όπως είναι ο ναρκισσιστής και ωραιοπαθής Φιλίπ.
Η ίδια παρασύρεται και θα επενδύσει στο νέο της έρωτα. Η στάση της εν γένει, θα της φέρει άραγε μεγαλύτερη ευτυχία από την άκρως αντίθετη στάση του συζύγου της;
Ο Άλεν, αφήνει σκοπίμως διάφορα ζητήματα ανοιχτά, όπως και το συγκεκριμένο, αλλά είναι τόσο πολύ ευφυής, ούτως ώστε να μπορούμε να εικάσουμε, πως κάποιες ιστορίες, μπορεί να έχουν ημερομηνία λήξης και δεν αναφερόμαστε στο γάμο του Μορτ με τη Σου.
Χτυπάει, στο καρφί, χτυπάει και στο πέταλο.
Μια φλερτάρει με τον τρόπο που αντικρίζει τη ζωή ο Μορτ, μια με τη Σου.
Το σκάκι με το θάνατο, είναι η μοναδική απάντηση που μπορεί να δώσει ο Άλεν και τη δίνει με μια καταπληκτική σκηνή- φάρσα, σε ένα δικό του παιχνίδι, από την «7η Σφραγίδα» του Μπέργκμαν.

«Το Φεστιβάλ του Ρίφκιν» από την Πέμπτη 15/7 στις αίθουσες