Μέρες του ’36

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

Ένα από τα λιγότερα προβεβλημένα έργα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, είναι οι « Μέρες του ‘36»,  του 1972.

Ήταν η δεύτερη- βαθιά πολιτική -  μεγάλου μήκους του  ταινία ( Η πρώτη ήταν η «Αναπαράσταση» το 1970),   που γυρίστηκε  την περίοδο της δικτατορίας, χωρίς παραδόξως να υποστεί τη λογοκρισία του καθεστώτος.

Ο Αγγελόπουλος,  παρότι απέφυγε  τη χρήση λέξεων που θα του δημιουργούσαν  μπελάδες, οι συνειρμοί με το πολιτικό πλαίσιο της εποχής και η αντι-δικτατορική του στάση στο έργο του ‘72  ήταν κάτι περισσότερο από  ξεκάθαρη. Αποτυπώνεται σε κάθε σεκάνς ,  βεβαίως και στο φινάλε της.

Αποτέλεσε και το πρώτο μέρος της Τριλογίας της Ιστορίας. Ακολούθησε ο « Θίασος» και « Οι Κυνηγοί».

Στις « Μέρες του ‘36», ο Αγγελόπουλος, εμπνέεται από πραγματικά γεγονότα και τα διευρύνει σε όλα τα επίπεδα.

Ένας συνδικαλιστής δολοφονείται, ο Σοφιανός- ένας  κατά τα λεγόμενα συνεργάτη της αστυνομίας-  αρνείται τις κατηγορίες κι αφήνεται η υπόνοια , ότι φυλακίζεται για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Ένας βουλευτής της δεξιάς που θα επισκεφτεί στο κελί τον Σοφιανό, θα κρατηθεί όμηρος.

 Η εύθραυστη απολυταρχική  κυβέρνηση, μπορεί να καταρρεύσει, ανάλογα με  το πως η ομηρεία θα καταλήξει.

Βρισκόμαστε στο 1936, λίγους μήνες προτού ο ολοκληρωτισμός εμφανιστεί με την πιο καθαρή του μορφή, με τον   Μεταξά να αναλαμβάνει την εξουσία.

Η ταινία  « Μέρες του ‘36», διαθέτει μια αναμφισβήτητη ισχύ, υπαινικτικής υφής.

Ακόμη και οι ηχηρές σιωπές, οι ασύνδετοι διάλογοι, περιορισμένης έκτασης, έχουν βαρύνουσα σημασία στα πολλά νοηματικά επίπεδα της ταινίας και της ι αποξένωσης της κοινωνίας από την εξουσία.

Αλλά και οι ίδιοι οι αξιωματούχοι βρίσκονται μεταξύ τους αποξενωμένοι και πειθήνια όργανα των γραφικών πολιτικών-έμμεση αναφορά στον Παπαδόπουλο και στους υπουργούς του-  με τον Αγγελόπουλο να επιλέγει ειρωνικά τον λευκό ενδυματολογικό «μανδύα», από τον μαύρο.

Η σκηνή με το υπουργό να κάνει κύκλους γύρω από ένα τραπέζι και να αδυνατεί να πάρει σαφή θέση αλλά ούτε και οι επιτελείς του να μπορούν να τον κατευθύνουν, εμπίπτει στην υπαινικτική διακωμώδηση μιας αυταρχικής προσωποκεντρικής εξουσίας, που φοβάται μέχρι και τη σκιά της.

Η « Θεία Κωμωδία» του Δάντη, είναι πανταχού παρούσα στις « Μέρες του ‘36», με τη διαφορά, ότι δεν εμφανίζεται ο «Παράδεισος» και η «Αναγέννηση», υπάρχει η «Κόλαση» . δηλαδή η άνοδος του Μεταξά του ‘36 , δηλαδή  η  παραμονή της χούντας του ’67.

Ο Άγγελόπουλος προσφέρει μια διαφορετική προσέγγιση για τον προθάλαμο του Παραδείσου, για την ελευθερία και την απελευθέρωση, μακριά από την  ατομική προσέγγιση, επενδύοντας στη συλλογική. Στο εμείς.

Επί παραδείγματι, οι ήχοι που ακούγονται στο προαύλιο  της φυλακής και προέρχονται από τα κελιά των φυλακισμένων.

Η 1η περίοδος  της κινηματογραφικής διαδρομής του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, όσο κι αν τελευταία αμφισβητείται, ως μονάχα μια ιστορική αναδρομή στoν εμφύλιο και στην μετεμφυλιακή Ελλάδα, παραμένει επίκαιρη, όσο η ιστορία  επαναλαμβάνεται, στην Ελλάδα και στον κόσμο.

” Μέρες του ’36″ από την Πέμπτη 1/12 στους κινηματογράφους.