Soul

Της Πέννυς Σουμελίδου

Ο Τζο Γκάρντνερ είναι μια χαμένη ψυχή. Στην αρχή μεταφορικά, παγιδευμένος στη συμβατική δουλειά του ως δάσκαλος μουσικής, εγκλωβισμένος σε μια ενήλικη ζωή που δέχεται όμως παρεμβολές από τη δυναμική μητέρα του, ψάχνοντας την ευκαιρία, ύστερα από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, να πετύχει το σκοπό του, να παίξει τζαζ, επαγγελματικά αυτή τη φορά. Σε ένα γύρισμα της τύχης, τον δέχονται για δοκιμαστικό σε ένα από τα πιο φημισμένα τζαζ κλαμπ της Νέας Υόρκης. Ο Τζο είναι συνεπαρμένος από αυτή την ανέλπιστη εξέλιξη και δε βλέπει μπροστά του. Και κάπως έτσι, πεθαίνει. Ή για την ακρίβεια, γίνεται στην κυριολεξία, πλέον, μία χαμένη ψυχή, που ισορροπεί ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο. Κι εδώ ξεκινάει ουσιαστικά η ταινία. Και το πιο περίεργο από όλα; Μιλάμε για μία παιδική ταινία. Ίσως για την πιο μη-παιδική ταινία για παιδιά.

Ο Πιτ Ντόκτερ κάνει το θαύμα του για ακόμα μία φορά, συνδυάζοντας το απλό με το «ψαγμένο», το παιδικό στοιχείο με την ενήλικη αναζήτηση του εγώ μας. Παιδιά και ενήλικοι συναντιόνται στο ίδιο σημείο : την ανεμελιά, με όχημα τη νοσταλγία. Αυτή τη φορά όμως, το εγχείρημα είναι πολύ πιο δύσκολο, σε πολλά επίπεδα. Αρχικά, οι συντελεστές επέλεξαν να ντύσουν την ταινία με τζαζ, ένα από τα πιο περίπλοκα, δυσνόητα και ιδιαίτερα είδη μουσικής, που δύσκολα θα προσέγγιζε ένα παιδί. Επιπλέον, ο κεντρικός χαρακτήρας φαίνεται να βρίσκεται στην αρχή μιας κρίσης μέσης ηλικίας και να βιώνει διλήμματα και προβληματισμούς που δεν αφορούν ένα παιδί. Το πιο ζόρικο, παρ’ όλα αυτά, κομμάτι των δημιουργών ήταν να περιγράψουν τον «άλλο κόσμο». Πώς καταφέρνεις να δείξεις έννοιες όπως «Παράδεισος», «Μετεμψύχωση», «Άγγελοι»; Πώς απλοποιείς σύνθετες ιδέες που αφορούν τη μετάβαση των ψυχών ή τις ανώτερες μορφές ζωής; Όπως και με το Inside Out, ο Ντόκτερ επιχείρησε το ακατόρθωτο: να δώσει μορφή σε κάτι άμορφο, να βρει σχήμα σε αφηρημένες έννοιες, ακόμη και να τους εμφυσήσει ανθρώπινο χαρακτήρα. Είναι πραγματικά αξιέπαινο το πόσο αριστοτεχνικά κινείται και παρουσιάζει βαθιά φιλοσοφικά μονοπάτια με τόσο απλό τρόπο.

 Το ατού της ταινίας είναι ίσως και η μεγαλύτερη αδυναμία του, μιας και το νόημα που θέλει να περάσει είναι….το να περνάς νοήματα! Με άλλα λόγια, αντί να περάσεις τη ζωή σου ψάχνοντας τον σκοπό που γεννήθηκες, βρίσκεις την ίδια τη ζωή μέσα από την αναζήτηση σκοπού. Βρίσκεις το τι αγαπάς, το πάθος σου, αυτό για το οποίο γεννήθηκες όχι απλά κάνοντάς το, αλλά ψάχνοντας το, προσπαθώντας για αυτό, καθώς παράλληλα ζεις και βιώνεις όλα τα άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα που σου παρέχει η εμπειρία που ονομάζεται ζωή. Ακούγεται περίπλοκο; Σαφώς, πόσο μάλλον για ένα παιδί. Πώς μπορούν να αγγίξουν ένα άτομο σε τόσο νεαρή ηλικία όλα αυτά, όταν ο εγκέφαλός του έχει μόλις αρχίσει να αναπτύσσεται και να καταλαβαίνει βασικές έννοιες; Η ίδια η εμπειρία στο σινεμά απέδειξε στην πράξη αυτό το μειονέκτημα. Οι ενήλικοι είχαν απορροφηθεί, τη στιγμή που τα παιδιά τους είτε είχαν μείνει με απορημένη έκφραση και κοίταζαν στο κενό, είτε είχαν παρατήσει την ταινία στη μέση.

Ωστόσο, παρά τις ενστάσεις για το αν θεωρείται κατάλληλη για μικρά παιδιά ή όχι, η ταινία είναι συνολικά άρτια, ευχάριστη και κυρίως πανέμορφη. Η φθινοπωρινή Νέα Υόρκη, με τους πολυσύχναστους δρόμους, τη νυχτερινή ζωή, ακόμα και οι υπόγειοι σταθμοί του παλιού μετρό, είναι ερωτεύσιμη. Ο «άλλος κόσμος», σε παλ αποχρώσεις, έβγαζε μια γλυκύτητα, μια ηρεμία που ήταν σχεδόν ελκυστική. Οι χαρακτήρες, όλοι τους ξεχωριστοί και βαθιά ανθρώπινοι, αν και αυτό είναι κοινό γνώρισμα της Pixar. Και κυρίως, η μουσική, που σε κάποια σημεία μιλούσε από μόνη της, δε χρειαζόταν ο Τζο να εξηγήσει γιατί την αγαπά τόσο. Για τους ανθρώπους με καλλιτεχνικές ανησυχίες, η ταινία χτύπησε φλέβα όταν έδειξε την απορρόφηση του Τζο στο δικό του, μουσικό κόσμο. Η ψυχή του Soul βέβαια βρίσκεται στην απλότητα. Σε κάνει να τη θυμάσαι στις πιο απλές απολαύσεις, είτε είναι το θρόισμα ων φύλλων, είτε ένα κομμάτι λαχταριστής πίτσας. Λειτουργεί ως αφύπνιση και σε παρακινεί να χαμογελάσεις, όταν πιάσεις τον εαυτό σου να χαμογελάει με το γέλιο ενός μωρού, τον ήχο της θάλασσας, την ομορφιά του ολόγιομου φεγγαριού μιας καλοκαιρινής νύχτας. Ή την προβολή μιας ταινίας σε ένα θερινό, που τόσο μας είχε λείψει.

“Soul” στους θερινούς κινηματογράφους