Τέσσερις σπουδαίες ρετρό ταινίες στα θερινά σινεμά από την Πέμπτη 6/7

Κρτικές Ιάκωβος Γωγάκης

1. Σκοτεινοί Δολοφόνοι 

Η δύναμη του γραφιά , του ρεπόρτερ, του μέσου ενημέρωσης.

Η τόσο ισχυρή  επιρροή τους, δεν αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο, προϋπάρχει, αλλά τη δεκαετία του ’50, ήταν σχεδόν αδύνατον κάποιος δημόσια να τους μεμφθεί.

Ο Αμερικανοβρετανός σκηνοθέτης Αλεξάντερ Μάκεντρικ,  δημιουργεί το 1957 ένα έργο χαμηλού προϋπολογισμού,  ταυτόχρονα και πολύπλοκο για τα δεδομένα του Χολιγουντιανού κοινού,  αλλά και άρτια δομημένο, με εξαιρετικά ασπρόμαυρα πλάνα, που αποπνέουν μια βρόμικη αύρα, μιας πόλης- της Νέας Υόρκης- μακριά από το προβεβλημένο περιτύλιγμα της. Οι περισσότεροι εξαγοράζουν κι  άλλοι εκβιάζουν κι άλλοι συκοφαντούν.

Πρόκειται για     τους « Σκοτεινούς Δολοφόνους»( Sweet Smell of Success), όπου η 4^η εξουσία,  στα μάτια του δημιουργού της, ήταν και παραμένει διεφθαρμένη. Επίκαιρο φιλμ, όσο ποτέ  άλλοτε.

Δύο ακραία ναρκισσιστικές προσωπικότητες της νεουρκέζικής δημοσιογραφίας, που βρίσκονται στο απυρόβλητο και μεταξύ τους, δεν τρέφουν και τα καλύτερα συναισθήματα. Θα ενώσουν τις δυνάμεις τους, στην προσπάθεια του αρθογράφου Χάνσεκερ , να απομακρύνει την αδερφή του-με την οποία έχει παθολογική σχέση- από το αγόρι της, έναν κιθαρίστα της τζαζ. Θα τον βοηθήσει ο δημοσιογράφος ονόματι Σίντνεϊ, ο οποίος θα « φυτέψει» μαριχουάνα στο σπίτι του νεαρού τζαζίστα. Σιγά-σιγά, αντιλαμβάνεται ο Σίντνεϊ, ότι ο τρόπος που σκέφτεται ο Χάνσεκερ, είναι πιο διαβολικός από το δικό του.

« Λατρεύω αυτή τη βρόμικη πόλη», αναφωνεί ο Χάνσεκερ και ο Μακέντρικ, πάνω σε αυτή τη φράση,  πλάθει ένα ιδιαίτερο νουάρ, μοναδικής αισθητικής και με πληθώρα επιπέδων ανάγνωσης, στηριζόμενος στους κορυφαίους ηθοποιούς, Μπερτ Λάνκαστερ-Τόνι Κέρτις.

2. Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι 

Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι, είναι άραγε η μεγάλη ταινία των αδερφών Κοέν;

Το ερώτημα εξακολουθεί να τίθεται τα τελευταία 25 χρόνια, όσα χρόνια  έχουν περάσει,  από την πρώτη της προβολή της, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Τότε,  η διεθνής κριτική αδιαφόρησε για την 7^η ταινία τους, χαρακτηρίζοντάς την, την πιο αδιάφορή τους, το πολυπληθές κοινό που την αποθέωσε, έφερε στο προσκήνιο αναθεωρητικές κριτικές που την επευφημούσαν,  όπως συνέβη με τον Πολίτη Κέιν ή με τις ταινίες του Ντέιβιντ Λιντς.

Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι, ίσως να μην είναι τόσο «μεγάλη» ταινία, όσο « Το Πέρασμα του Μίλλερ», είναι όμως αντιληπτό, πως ολόκληρος ο κινηματογραφικός κόσμος των Κοέν συνυπάρχει σε αυτή την ταινία, όπου το γκροτέσκο συναντά την κριτική στην αμερικάνικη πολιτική ( πόλεμος στο Βιετνάμ ) και στην οικονομική θεωρία,  όπου  στηρίχθηκε το σύγχρονο Αμερικανικό Κράτος ( της φαινομενικής ευημερίας).

Οι Κοέν χτίζουν έναν μοναδικό χαρακτήρα στα κινηματογραφικά χρονικά( του Dude), εκείνου του χαλαρού τύπου που ζει στο εύπορο Λος Άντζελες, που κυκλοφορεί με σανδάλια, με σορτσάκια, που κάνει μπάφο, που παίζει μπόουλινγκ με τους κολλητούς του ολημερίς , που του αρέσουν οι γυναίκες,

 και όταν τον ρωτάνε τι δουλειά κάνει, δηλώνει άνεργος.

Μια συνωνυμία, ένα βρεγμένο από ούρα χαλί , τον οδηγούν στα σαλόνια της υψηλής κοινωνίας. Δεν αλλάζει,  παραμένει ο ίδιος, όπως και η παρέα του, ενώ ο μεγιστάνας συνονόματος του και μια κάστα πλουσίων, βιώνουν την αλλοτρίωση και λειτουργούν με όρους μαφίας. Αυτό είναι το LA για τους Κοέν, αυτή και η Αμερική. Κι αν η ταινία ακολουθεί επί μακρόν το δρόμο του παραλόγου και των εξωπραγματικών καταστάσεων-ενοχλώντας τη διεθνή κριτική στα τέλη του ’90- η πιο αποστασιοποιημένη ματιά και λιγότερο πολιτικά ορθή, φανερώνει κι άλλες καυστικές αναφορές στο σύστημα που μας περιβάλλει, ακόμα και σεξουαλικές. Το πόσο άνετα , ο Τζεφ Μπρίτζες προσαρμόζεται σε κάθε ρόλο που του ανατίθεται, είναι εντυπωσιακό,  και στα 50 του τότε,  και άψογα αναρχικός έδειχνε και αιώνια έφηβός. Εξαιρετική και η παρουσία του Σέιμουρ Χόφμαν , ως ο έμπιστος βοηθός του μεγιστάνα Τζέφρι Λεμπόφσκι(Ντέιβιντ Χάντλστον).

Πρωταγωνιστούν επίσης , οι Τζον Γκούντμαν, Τζούλιαν Μουρ και Στιβ Μπουσέμι.

3. Η Γυναίκα με τη Λεοπάρδαλη

1938: Η σχέση των δύο φύλων,  σε κοινωνικές συνθήκες ανισότητας είτε αναφερόμαστε στην Αμερική, στον δυτικό,  και στον τρίτο κόσμο. Ο σκηνοθέτης Χάουαρντ Χοκς δημιουργεί εκείνη την εποχή, μια τρελή κωμωδία ανατροπών, με σπιρτόζικους διαλόγους, με φρενήρη ρυθμό, πολύ μπροστά από την εποχή της, εξαλείφοντας τις διακρίσεις φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού( για πρώτη φορά σε ταινία αναφέρεται η λέξη «γκέι»).

Η ξαφνική γνωριμία ενός παλαιοντολόγου- λίγες μέρες πριν παντρευτεί- με μια δυναμική και ανεξάρτητη νεαρή  γυναίκα  , είναι το απλοϊκό περίγραμμα της ιστορίας, στο οποίο ανθίζουν σύνθετες αναφορές , όπως επί παραδείγματι είναι η ψυχολογία της ερωτικής έλξης , όπου τα ετερώνυμα συγκρούονται από πείσμα, μα η μεταξύ τους χημεία παραμένει αδιαμφισβήτητη. Ήρθαν τα άγρια, όχι για να διώξουν τα ήρεμα, αλλά για να ενωθούν. Όπως επίσης, ότι ο άντρας δεν αποτελεί το τέλειο πρότυπο, είναι αρκετά αδέξιος και το φλερτ δεν είναι σίγουρα το φόρτε του.

Κάρι Γκραντ και Κάθριν Χέμπορν ενσαρκώνουν τον Ντέιβιντ και την Σούζαν αντίστοιχα, τολμώντας να υπερπηδήσουν την γνώριμή τους εικόνα, με τον Χοκς να πριμοδοτεί τον πειραματισμό.

4. To Πάθος

Έχοντας ήδη καθιερωθεί, ως ένας από τους πρωτοπόρους κινηματογραφιστές του γαλλικού και παγκόσμιου σινεμά, ο Ζαν Λικ Γκοντάρ, το 1982-όταν γύρισε το « Πάθος»- βρισκόταν μόνιμα εγκατεστημένος στην Ελβετία.

Ώριμος, συγκρατημένα επαναστατημένος   και επί μονίμου βάσεως καινοτόμος, θυμάται τη δημοφιλή μορφή τέχνης του 19ου αιώνα,  ταμπλό-βιβάν και δημιουργεί μια ταινία , μέσα σε μια άλλη ταινία.

Ένας Πολωνός σκηνοθέτης, μία παντρεμένη γυναίκα, μία νεαρή παρθένα γυναίκα, βρίσκονται στον πυρήνα της ιστορίας και διάσημοι πίνακες, η φωτογραφία και το θεατρικό στήσιμο, αποτελούν το σκηνικό του.

Επιμένει  να αρνείται να ακολουθήσει τη γραμμική αφήγηση-επιλέγει την αταξία στη δομή- καταλήγει όμως , θριαμβευτικά να υμνεί την αγάπη, να αποτυπώνει τη δυστυχία των γυναικών και να χλευάζει με τακτ , το ρόλο των νεότερων του καλλιτεχνών, ανδρικού φύλου, όπου προσπαθούν μέσω της εξουσίας-κι όχι μέσω της τέχνης- να γοητεύσουν.

Επιλέγει ηθοποιούς, με μεγάλο εκτόπισμα και θεατρική παιδεία, όπως είναι η Χάνα Σιγκούλα, η Ιζαμπέλ Ιπέρ, ο Μισέλ Πικολί και ο Γέζι Ραντζιβιουόβιτς.