Οι δολοφονίες κομμουνιστών στην Ινδονησία, η ιρανική γραφειοκρατία και ένας Τσάρλι Τσάπλιν στις ταινίες της 2ής μέρας του Φ. Βενετίας

 ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ 2ης μέρας

 1. The Look of Silence

Το χθεσινό πρόγραμμα, εκτός από την απολαυστική σκοτεινή κωμωδία ” Birdman” που άνοιξε την αυλαία της διοργάνωσης, μία ακόμη δυνατή στιγμή του διαγωνιστικού τμήματος, θα λέγαμε ότι ήταν η συνέχεια του πολυβραβευμένου ντοκιμαντέρ” The Act of Killing”, του Αμερικάνου σκηνοθέτη Τσοχούα Οπενχάιμερ, για την πιο φρικτή περίοδο που έζησε η Ινδονησία, με τη σφαγή χιλιάδων κομμουνιστών τη δεκαετία του 60.

Το ” Act of Killing” του 2013, ήταν τόσο αποκαλυπτικό,  που λειτούργησε  μέσα σε λίγους μήνες,  ως ένα μάθημα ιστορίας, που δεν μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει, αναγκάζοντας ακόμα και κρατικούς αξιωματούχους της ασιατικής χώρας, να παραδεχτούν  τις χιλιάδες δολοφονίες μεταξύ των ετών 1995-1996, χωρίς βέβαια να τις αναγνωρίσουν μέχρι τώρα, δημοσίως.

Ο προβοκάτορας Οπενχάιμερ, έχοντας για δέκα χρόνια μελετήσει ενδελεχώς το θέμα, έδωσε το λόγο στους ίδιους τους εγκληματίες,  τους άφησε να εκτεθούν προβάλλοντας τους, με τις απαντήσεις τους να αποδεικνύουν το αυτονόητο. Η πιο αποκαλυπτική συνέντευξη ήταν με τον Ανγουόρ Κόνγκό, ηγέτη ενός τάγματος θανάτου, που αποκάλυψε ότι σκότωσε  άνω των χιλίων κομμουνιστών. Ανάμεσα τους ήταν και Ινδονήσιοι διανοούμενοι.

Έτσι λοιπόν, ο Οπενχάιμερ επανέρχεται, δίνοντας άλλο τίτλο (The Look of Silence), μα η τακτική και η δομή του παραμένει αναλλοίωτη.

Μια οικογένεια  ανακαλύπτει τους δολοφόνους του μεγαλύτερου της παιδιού. Ο αδερφός του, σε ρόλο ανακριτή-δημοσιογράφου θα στήσει στον τοίχο  τουλάχιστον 2 υπερήλικες θύτες και μια οικογένεια που αρνείται ότι ο σύζυγός και πατέρας, ήταν μέλος των ταγμάτων εφόδου.

Ο πρώτος, με προβλήματα όρασης αλλά με σώας τας φρένας, θα παραδεχθεί τις δολοφονίες αλλά δεν θα παραδεχτεί ότι ήταν εγκλήματα. ” Έπρεπε να τιμωρηθούν οι κομμουνιστές” λέει προκλητικά, αποκαλύπτοντας επί παραδείγματι μεθόδους δολοφονιών γυναικών, παραμένοντας ατάραχος. Τώρα ζει σε χωριό της Ινδονησίας, με τη πλειοψηφία των κατοίκων να ανήκουν στο αντίπαλο του στρατόπεδο.

Παράλληλα, αρχηγός μιας παραστρατιωτικής ομάδας, στο ερώτημα γιατί έπρεπε να εξοντωθούν οι κομμουνιστές, δίνει μια γενικόλογη απάντηση, αλλά κι αυτός παραδέχεται ότι έγιναν δολοφονίες.

Συγκλονιστική η τελευταία συνέντευξη, με μια οικογένεια μαζεμένη στο σαλόνι να ακούει τις ερωτήσεις του αδερφού του θύματος, αλλά να αρνούνται κατηγορηματικά την εμπλοκή του πατέρα στο φόνο. Ένα βίντεο που θα τους δείξει ο αδερφός του θύματος, όπου σε πρώτο πλάνο βρίσκεται ο πατέρας-θύτης να επιδεικνύει δικό του φωτογραφικό άλμπουμ των δολοφονιών που διέπραξε, ούτε αυτό το γεγονός θα τους κάνει να το παραδεχτούν.

Ο Οπενχάιμερ ξεσκεπάζει ξανά τα κρυμμένα ατομικά μυστικά εκείνης της περιόδου, αλλά παραμένει μέσα στο συγκεκριμένο αφηγηματικό πλαίσιο χωρίς να αγγίξει γενικότερα θέματα που έχουν να κάνουν με τη γεωπολιτική, τον Ψυχρό Πόλεμο και τα κέντρα των αποφάσεων εκείνης της εποχής.

2. Το Τίμημα της Δόξας(La rançon de la Gloire)

Φόρο τιμής στο σινεμά του  Φιλανδού κινηματογραφικού μαέστρου Άκι Καουρισμάκι θέλησε σήμερα να αποτίσει  ο Γάλλος σκηνοθέτης Ξαβιέ Μποβουά, χωρίς βέβαια να τον αγγίζει, ίσως μόνο να μας τον θυμίζει.

Ο Μποβουά έγινε ευρύτερα γνωστός το 2010 όταν οι διοργανωτές του Φεστιβάλ, των Καννών  χρειάστηκε να περιφρουρήσουν τη διοργάνωση με αστυνομικές δυνάμεις, κατά τη προβολή της προηγούμενης -βραβευμένης- του ταινίας, το ” Ενώπιων Θεών και Ανθρώπων“ που είχε σαν θέμα τον θρησκευτικό φανατισμό, με επίκεντρο ένα μοναστήρι της Βόρειας Αφρικής και τη δολοφονία 7 μοναχών στην Αλγερία.

Εδώ, ο 47 χρόνος Γάλλος που παράλληλα είναι και ηθοποιός, εμπνέεται από το θάνατο του Τσάρλι Τσάπλιν το 1977  και την αληθινή ιστορία της κλοπής του τάφου του, από δύο μικροαπατεώνες.

Βλέπουμε έναν άντρα (τον Έντι ) να βγαίνει από τη φυλακή, και ένας άλλος να τον υποδέχεται(ο Οσμάν). Ο Αλγερινός μετανάστης Οσμάν  μένει σε μια φτωχογειτονιά κοντά στη λίμνη της Γενεύης, προς το παρόν μόνο με την εφτάχρονη κόρη του ,γιατί η γυναίκα του είναι στο νοσοκομείο, πρέπει να χειρουργηθεί αλλά λεφτά δεν υπάρχουν και ούτε οι τράπεζες του δανείζουν.  Εκείνες τις δύσκολες μέρες θα πληροφορηθεί για  τον θάνατο στην Ελβετία του διάσημου κωμικού. Ο Έντι θα πείσει τον Οσμάν να προσπαθήσουν να κλέψουν τον τάφο και να ζητήσουν από τη χήρα του το ποσό του ενός  εκατομμύριου δολαρίων, και έτσι θα γίνει. Μόνο που οι δύο φίλοι είναι εντελώς ερασιτέχνες,  και η ιστορία θα πάρει τραγελαφική τροπή.

Όλο το σκηνικό που στήνει ο Μποβουά κινείται στη σφαίρα της  από-ενοχοποίησης των δύο κεντρικών προσώπων και  της ίδιας τηςπράξης τους, με το να επιδιώξει να τους παρουσιάσει με τρόπο που να μας είναι και οι δύο συμπαθείς, ρίχνοντας  το βάρος στις κοινωνικές συνθήκες πλήρους απομόνωσης που βιώνουν, είτε έχοντας το στίγμα του πρώην φυλακισμένου είτε αυτό του μετανάστη(μιλάμε για την Ελβετία του 1977).

Ήδη η πρώτη αρχική σκηνή έξω από τη φυλακή θυμίζει το κινηματογραφικό περιβάλλουν του υπερ-λατρεμένου μας Καουρισμάκι, από το ” Ariel” του 1988,ενώ τα κεντρικά σημεία της συνοικίας της Γενεύης και ο γκρίζος ουρανός, το ” Λιμάνι της Χάβρης”του 2011. Μόνο που η ταινία του Γάλλου, δείχνει να μην έχει όραμα,  προσπαθεί όχι να κερδίσει αλλά να εκμαίευση τα συναισθήματα  μας, είναι επίσης υπερβολικά περιγραφική, ένα σενάριο τόσο απλοϊκό όπως αυτό,   τον επιτηδευμένο ανθρωπισμό δεν τον σηκώνει.

Από τους πρωταγωνιστές, η ερμηνεία του Έντι, Μπενουά Πελβούρντ  ξεχωρίζει, ιδίως όταν θα τον δούμε να εργάζεται ως κλόουν σε τσίρκο. Ο σκηνοθέτης θα κλείσει το έργο με τον νεκρό Τσάρλι Τσάπλιν  να είναι με κάποιο τρόπο εκεί, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή πλεύσης των 2 ηρώων.

3.  Ιστορίες( Tales)

Έχουν περάσει πάνω από 8 χρόνια για να εμφανιστεί εκτός Ιράν η γυναίκα σύμβολο του κινηματογραφικού της χώρας η Ραχσάν Μπανί-Ετεμάντ, που με τις πρωτοπόρες της ταινίες, μπορούν να ανοίξουν αυτόματα οι πόρτες των Φεστιβάλ, ανά τον κόσμο.

Το Tales είναι ένα ταξίδι μέσα από επτά  πρόσωπα που ζουν στο Ιράν, και που πρέπει να αντεπεξέλθουν σε διάφορες καταστάσεις.

Η ταινία αυτή,που είδαμε σήμερα στη Βενετία, έχει σαφώς πολλά κοινά με όλες τις προηγούμενες της δουλειές, με πιο χαρακτηριστική τη πρώτη της, το Nargess του 1991. Η Ιρανική γραφειοκρατία στο προσκήνιο, όταν ένας τίμιος συνταξιούχος θα απευθυνθεί στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας για ένα πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει και θα του συμπεριφερθούν αλά ελληνικά, μια γυναίκα που κακοποιείται από τον άντρα της καθημερινά, ένας ταξιτζής που σχεδόν θα πετάξει έξω μια γυναίκα που δεν έχει να τον πληρώσει, ένας ντοκιμενταρίστας που βιώνει τη κρατική αδιαφορία στα αιτήματα του, και μερικά ακόμα περιστατικά, μιας ιδιαίτερης κοινωνίας που συγκρούεται ανέκαθεν η παράδοση με τον εκσυγχρονισμό.

Ο κινηματογράφος της Ραχσάν Μπανί-Ετεμάντ παραμένει πολιτικά αποστασιοποιημένος από τις έριδες ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους, οι ταξικές της ανησυχίες βρίσκονται στη πρώτη γραμμή, είναι σκληρές οι εικόνες που βλέπουμε, έντονα επιθετικές για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους και τις οπισθοδρομικές αντιλήψεις έναντι των γυναικών. Οι επτά ιστορίες εναλλάσσονται με τρόπο που η μια επεμβαίνει στην άλλη, δημιουργώντας μια ενιαία  δομή.

Γνώριμο σινεμά για την Ραχσάν Μπανί-Ετεμάν που μπορεί να φύγει με βραβείο από τη διοργάνωση. Η Ιρανή σκηνοθέτις δεν έχει βραβευτεί ποτέ στη Μπιενάλε.