Μια Κρυφή Ζωή

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

Ο 75 χρόνος Τέρενς Μάλικ αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο της 7ης τέχνης. Με τις πρώτες του ταινίες τη δεκαετία του ’70, καθόρισε και καθιέρωσε ένα νέο είδος στο Αμερικανικό σινεμά το οποίο αποτύπωνε τις αντιλήψεις των ανθρώπων στις μικρές κωμοπόλεις. Αδιέξοδα. ταμπού, ψυχικές παθήσεις, πατρική κυριαρχία, αλλά και βία, κυριάρχησαν στο “Badlands” και στις ” Ημέρες Ευτυχίας”. Κυριάρχησαν επίσης οι υπέροχες εικόνες της φύσης. Αργότερα δημιούργησε ένα αντιπολεμικό έπος τη “Λεπτή Κόκκινη Γραμμή” και κάπου εκεί , κάνει μία μεγάλη παύση, για να αφοσιωθεί στα πανεπιστημιακά του καθήκοντα, ως καθηγητής Φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ.

Η επανεμφάνιση του το  2011 με το ” Δέντρο της Ζωής”( παραγωγός ήταν ο Μπραντ Πιτ), μπορεί να του χάρισε το Χρυσό Φοίνικα των Καννών, μπορεί να δημιούργησε ένα εικαστικό υπερθέαμα, αλλά η έλλειψη σεναρίου και η περίπλοκη οπτική του αφήγηση, χωρίς αρχή, μέση και τέλος, δεν έδωσαν καμία υπόσταση σε αυτό που ήθελε να τονίσει. Ξανά για την πατριαρχία, για τη γυναικεία υποταγή και τι νόημα δίνει ο ίδιος στην οικογένεια.

Ακολούθησαν 2-3 ακόμα ταινίες του .

Κάποιες ήταν επίσης χωρίς σεναριακή δομή, μεταφέροντας τη Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ στη μεγάλη οθόνη, ομολογουμένως, αποτυγχάνοντας οικτρά.
Με το νέο του έργο ” A Hidden Life” ( Μια Κρυφή Ζωή) ο Μάλικ αποφασίζει να στηριχθεί σε κάπως πιο στιβαρό σενάριο( πρόκειται για αληθινή ιστορία) και δημιουργεί μια ταινία δομημένη, με αρχή, μέση και τέλος, όπου κυρίαρχο στοιχείο της είναι και πάλι η φύση, η οικογένεια, αλλά και η ανθρώπινη ηθική. Το δίλημμα του κεντρικού Αυστριακού ήρωα είναι δίλημμα ζωής ή θανάτου. Να αγωνιστεί για τους Ναζί, καταπνίγοντας τις  αντι-ναζιστικές του πεποιθήσεις ή να γίνει αντιρρησίας και να αρνηθεί να τους υπηρετήσει, θέτοντας σε κίνδυνο τη δική του ζωή και τη ζωή της γυναίκας του και των δύο μικρών παιδιών του; Αποφασίζει να μην υποταχθεί. Οδηγείται από το πεδινό του χωριό στην Αυστρία, στις φυλακές Τέγκελ στο Βερολίνο,  για να δικαστεί. Ο δικαστής ερμηνεύεται από τον κορυφαίο Μπρούνο Γκανζ( στον τελευταίο του ρόλο προτού πεθάνει), έχοντας πιθανότατα κι ο ίδιος ο δικαστής, παρόμοια διλήμματα αλλά λαμβάνοντας διαφορετικές αποφάσεις, από το τραγικό πρόσωπο της ιστορίας.

Ο Μάλικ χωρίζει την ταινία-άτυπα- σε τρία μέρη, όπου η “πλοκή” συνδέεται και με αφηγήσεις του αντιρρησία συνείδησης. Από την περίοδο των μεγάλων διλημμάτων, στη περίοδο της φυλακής και της μετέπειτα εξέλιξης της ιστορίας.
Παρότι εδώ υπάρχει σενάριο, το σενάριο δεν δικαιολογεί μια ταινία δύο ωρών και 43 λεπτών. Τα γυρίσματα έγιναν και σε στούντιο στο Βερολίνο κι επέλεξε -αδόκιμα πιστεύουμε- η ομιλούσα γλώσσα να είναι τα αγγλικά. Η εξέλιξη του πρώτου μέρους διαρκεί μία ώρα, χωρίς ο Μάλικ να το εμπλουτίζει με πολυποίκιλα δρώμενα ή με σκηνική δράση που να δικαιολογεί την αργόσυρτη εξέλιξη. Δίνει αξία- κι εμείς τον επικροτούμε για αυτό- στην αγάπη των ερωτικών συντρόφων, στην πεμπτουσία της οικογενειακής συνύπαρξης, μακριά από το βιομηχανοποιημένο αστικό περιβάλλον της πόλης. Το ίδιο πράττει και στο τρίτο μέρος, ενώ στο δεύτερο, καταπιάνεται με την προσπάθεια εκφοβισμού μέσα στις φυλακές, εξευτελισμού κι αλλοίωσης την συνείδησης των πολιτικών κρατουμένων. Το επιστέγασμα, είναι η συνάντηση του Φραντζ με τον δικαστή, μόνοι στην αίθουσα του δικαστηρίου, στην πιο ενδιαφέρουσα σκηνή της ταινίας.
Για τον Μάλικ, ο κινηματογράφος είναι πέρα από κάθε άλλο…εικόνα. Παραμένει ένας μοναδικός μαιτρ των μη στατικών πλάνων, της υπεροχής πλανοθεσίας, βάζοντας στα πλάνα του το πράσινο της φύσης( έχει και οικολογικά μηνύματα το έργο) και μιας ρομαντικής άποψης για το πως ορίζεται η οικογένεια, όπου το “Δέντρο της Ζωής” το βλέπουμε ξανά, και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ισότητα κι  αλληλόαγάπη= ευτυχία. Είναι και μια ταινία για όσους δεν συμβιβάζονται, δεν πάνε με το ρεύμα και το κόστος που καλούνται να πληρώσουν, κι ο Μάλικ αυτούς τους ανθρώπους τους υπερασπίζεται μέχρι τέλους.
Η ταινία του όμως, εξαντλείται θεματολογικά γρήγορα κι ο Μάλικ, κάνοντας την σχεδόν 3ώρη, υποκύπτει στον πειρασμό της αυτοπροβολής. Επιλέγει την αυτοπροβολή από το να ενώσει τις εικόνες, τις ιστορίες και τους συμβολισμούς στο πλαίσιο μιας διάρκειας επί παραδείγματι 90 λεπτών.