Ιnside Llewyn Davis

Δράμα, Μουσική 104′ Η.Π.Α 2013

των Τζόελ και Ίθαν Κοέν

Με τους Όσκαρ Άιζακ, Κάρεϊ Μάλιγκαν, Τζάστιν Τίμπερλεϊκ, Τζον Γκούντμαν

Την αρνητική κριτική γράφει ο Ιάκωβος Γωγάκης

Η ταινία άλλοτε με στοιχεία υπαρκτά κι άλλοτε μυθοπλαστικά είναι μια ρετρό αναδρομή της πορείας του αμερικάνου τραγουδοποιού Ντέιβ Βαν Ρονκ, ενός ταλαντούχου μουσικού που όσο ήταν στη ζωή το ταλέντο του αναγνωρίστηκε μέσα σε ένα μικρό καλλιτεχνικό κύκλο. Η ιστορία  τοποθετείται χρονικά το 1961 στο Γκρίνουιτς Βίλατζ δυτικά του Μανχάταν.

Έργο των Κοέν χωρίς αίματα και ξυλοφορτώματα, για το οποίο δέχομαι ότι διαθέτει την αισθητική ευαισθησία που αποτυπώνεται στη φωτογραφία, σαν ένα φιλμ νουάρ, δέχομαι τον τρόπο με τον οποίο το σκηνοθετικό δίδυμο γνωρίζει πως να μας διασκεδάζει σε απλά-όπως τώρα- ή λίγο πιο δύσκολα σενάρια, όπως ήταν «Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι». Από την άλλη, με αυτό τους το φιλμ δεν διεγείρουν κανένα μας συναίσθημα.

 Ενώ κατά το παρελθόν δημιούργησαν μερικούς από τους πιο εντυπωσιακούς χαρακτήρες της μεγάλης οθόνης, όπως ήταν οι τρεις ήρωες στο « Ω Αδελφέ που είσαι;», εδώ αντίθετα δεν θα το πετύχουν, γιατί τελικά ο θεατής παρακολουθεί μόνο ως απλός παρατηρητής μια ούτε στο ελάχιστο ενδιαφέρουσα βιογραφία.

Το πρώτο κοντινό πλάνο ζουμάρει πάνω στις χορδές της κιθάρας του πρωταγωνιστή (Οσκαρ Αϊζακ) και ακολούθως ξεκινά να παίζει το τραγούδι «Hang Me, Oh Hang Me». Οι Κοέν ανοίγουν το πλάνο και αποκαλύπτεται ένας άδειος χώρος γεμάτος καρέκλες, παιχνίδι συμβολισμού για την μοναχικότητα ενός καλλιτέχνη πάνω στη σκηνή, κι όχι μόνο εκεί.

Ο Llewyn Davis καταβάλει προσπάθειες να βάλει τις βάσεις μιας σταθερής και ανοδικής σταδιοδρομίας, αλλά το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται κι οι υπαρκτές δυσκολίες της επιβίωσης δείχνουν να τον αγχώνουν. Διατηρεί μια μποέμικη και άστατη ζωή. Υπάρχει πρώην ερωμένη που πάει για έκτρωση, αλλά τελευταία στιγμή αποφασίζει να κρατήσει το παιδί, και μια νυν σχέση (Κάρεϊ Μάλιγκαν) που μένει επίσης έγκυος κι η οποία θα πάρει επίσης το δρόμο για το χειρουργικό νυστέρι. Μέσα από διάφορες κωμικοτραγικές καταστάσεις, ο μουσάτος τραγουδοποιός ξεκινά ένα road-trip από τη Νέα Υόρκη προς το Σικάγο για να συναντήσει έναν ειδικό που ξεψαχνίζει μουσικά ταλέντα. Ο μάνατζερ θα τον απορρίψει με την αιτιολογία ότι δεν θα βγουν λεφτά από τη φωνή του, και… τίποτα άλλο.

Ε λοιπόν, καλά ακούσατε. Αυτό είναι όλο κι όλο το έργο. Το να ψάχνουμε να βρούμε υψηλού επιπέδου συμβολισμούς ή να λέμε ότι πίσω από τους κοινότυπους χαρακτήρες κρύβεται η πολυπλοκότητα της ύπαρξης και η γενικότερη σύγχυση των ανθρώπων, είναι αποπροσανατολιστικό. Ίσως το κάνουν μόνο όσοι λατρεύουν φανατικά το σκηνοθετικό δίδυμο, αδυνατώντας να αναγνωρίσουν μια ταινία που κινείται πάνω στη βάση μιας ανούσιας αφήγησης. Επειδή είναι οι Κοέν, βρίσκουν τον τρόπο με τα πραγματικά όμορφα τραγούδια εκείνης της εποχής και με το καυστικό τους χιούμορ, να μπλέξουν την ιστορία με διάφορες έξυπνες σφήνες π.χ. με τα αστεία τερτίπια της γάτας ή με την ολιγόλεπτη αλλά  επιβλητική εμφάνιση του Τζον Γκούντμαν, που σπάνε που και που αυτή την ευθεία γραμμή, παρόλα αυτά η ταινία δεν σώζεται.

Ο Οσκαρ Αϊζακ διαθέτει χαρίσματα, αλλά ο Τζόελ κι ο Ίθαν φαίνεται να τον αφήνουν αβοήθητο να βγάλει μόνος του τα κάστανα απ’ τη φωτιά, απ’ τη στιγμή που δεν υπάρχει μια κάποια λύτρωση, κι ο αντί-ήρωας τους στερείται οποιασδήποτε κινηματογραφικής γοητείας.

« Οι έπαινοι και τα εγκωμιαστικά σχόλια που ακολούθησαν τις 2 προβολές της ταινίας στο Φεστιβάλ των Καννών που ήμουν παρών, πραγματικά δεν μπόρεσα να τα καταλάβω. Αν εκεί δεν υπήρχε η αξιοπρεπής « Ζωή της Αντέλ», τότε το «Ιnside Llewyn Davis» θα έφευγε με Χρυσό Φοίνικα, η  απόλυτη παρωδία μιας σπουδαίας διοργάνωσης».

Τη θετική κριτική γράφει η Ελίνα Τραϊφόρου

Η τελευταία ταινία των αδερφών Κοέν, το InsideLlewynDavis, παίχτηκε στις Κάννες αποσπώντας το μεγάλο βραβείο της Επιτροπής και επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά την ικανότητά τους να γυρίζουν ταινίες ενδιαφέρουσες σεναριακά, με καλές ερμηνείες, ατμοσφαιρική κινηματογράφηση και εναλλαγές ύφους.

Η ιστορία αυτή τη φορά περιστρέφεται γύρω από έναν μουσικό στις αρχές της δεκαετίας του 60, ο οποίος περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι, μην έχοντας σταθερή στέγη και σταθερό εισόδημα. Ο θεατής ακολουθεί ουσιαστικά λίγες μέρες της ζωής του ήρωα, που είναι γεμάτες φολκ μουσική, προσωπικές απογοητεύσεις και μια γάτα.

Η ταινία των αδερφών Κοέν είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της «γκρίζας περιοχής».

Καταρχήν η ίδια η ιστορία και ο χαρακτήρας ξεφεύγουν από τα στερεότυπα. Ο κεντρικός χαρακτήρας δεν είναι για τους γύρω του ούτε καλός, ούτε κακός μουσικός. Αλλά και σε ένα δεύτερο επίπεδο ο Llewyn Davis δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός άνθρωπος. Απρόσεκτος, αδέκαρος αλλά και τρυφερός και πεισματάρης, δηλαδή ανθρώπινος. Υπάρχουν σκηνές που ταυτίζεσαι με τις αντιδράσεις του και άλλες που τις κοιτάζεις με κριτικό πνεύμα. Έτσι οι Κοέν δημιουργούν και μια γκρίζα ζώνη στη σχέση θεατή και χαρακτήρα, παίζοντας μεταξύ αποστασιοποίησης και συμπάθειας, ακροβατώντας στους δυο αυτούς πόλους με μαεστρία.

Και ακόμα παραπέρα αν για κάποιους η αφήγηση είναι θολή και θεωρηθεί ότι δεν οδηγεί πουθενά, ότι δηλαδή δεν υπάρχει καθαρότητα στο αίτιο και το αιτιατό, ότι υπάρχουν μικρές ιστορίες που μένουν ανολοκλήρωτες, οι Κοέν μας κλείνουν το μάτι ότι η ζωή συνήθως δεν κρύβει επιμύθιο με happyend τύπου Ροντρίγκεζ στο «Searching for Sugar Man». Όπως και ότι δεν είναι ανάγκη κάθε κινηματογραφική απόπειρα να ακολουθεί την δομή μιας γραμμικής κλασσικής αφήγησης. Η ταινία δεν είναι φυσικά το «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» αλλά έχει συνειδητά μια πιο χαλαρή «εναλλακτική» σεναριακή δομή από τις καλουπωμένες πλοκές. Γιατί αν ακολουθήσεις τη ζωή ενός ανθρώπου για τρεις μέρες, θα δεις πως υπάρχει αναρχία, μισοτελειωμένα σενάρια, παύσεις, άλυτα μυστήρια. Οι χαρακτήρες που περιτριγυρίζουν τον Llewynείναι καρικατούρες ανθρώπων αλλά στον κόσμο που ζει ο πρωταγωνιστής, οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν σαν σκιές με τρεμάμενες λεπτομέρειες στο διάβα του.

Όσο για την ατμόσφαιρα, οι Κοέν κινούνται από αστείες ατάκες σε πικρία δημιουργώντας σουρεαλιστικά σκηνικά που μοιάζουν ρεαλιστικά και το αντίθετο. Σε μια ταινία χαμηλών τόνων μπορούν να κάνουν έναν μικροτραυματισμό να φαντάζει σαν θρίλερ σε σημείο που το σκοτάδι να παραπέμπει στον Ντέιβιντ Λιντς. Το να σε διαπεράσει έτσι μια ταινία μέσα από μια πλούσια συναισθηματική γκάμα δεν είναι μόνο επίτευγμα της καλής διεύθυνσης φωτογραφίας αλλά θέμα και πλανοθεσίας.

Εν τέλει οι Κοέν φτιάχνουν μια ταινία για την αποτυχία. Την αποτυχία ενός καλλιτέχνη να σταδιοδρομήσει στο επάγγελμα που διάλεξε, την αποτυχία να ολοκληρωθεί σε επίπεδο οικογενειακό, φιλικό, ερωτικό. Την αποτυχία να ξεφύγει από την αποτυχία . Την  αποτυχία του κριτικού να κατηγοριοποιήσει την ταινία. Την αποτυχία του θεατή να μαντέψει την επόμενη κίνηση των Κοέν στο σενάριο, να ταυτιστεί ή να αποξενωθεί απόλυτα με την ταινία και (τι ειρωνεία και δεν νομίζω τυχαίος τίτλος)  την τελική, εσκεμμένη από τους σκηνοθέτες, αποτυχία του να μπει ολοκληρωτικά στο μυαλό του LlewynDavis (μεταφράζοντας στα ελληνικά το «InsideLlewynDavis»).  Και για όλα αυτά η ταινία είναι μεγάλη επιτυχία.

Το “Ιnside llewyn Davis”από 9/1 στους κινηματογράφους σε διανομή Village