Irrational Man

Κοινωνική κωμωδία μυστηρίου, 95′, Η.Π.Α 2015

του Γούντι Άλεν

Με τους  Γιοακίν Φοίνιξ, Εμμα Στόουν,Τζέιμι Μπλέικλι,  Πάρκερ Πόουζι

Γράφει ο Ιάκωβος Γωγάκης

Στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών, ο 80χρόνος πια Γούντι Άλεν δέχθηκε φίλια πυρά, ούτε λίγο ούτε πολύ, του έσυραν τα  εξ αμάξης,  σχεδόν το σύνολο του δημοσιογραφικού κόσμου, για το τελευταίο του δημιούργημα, τον « Παράλογο Άνθρωπο». Το άνοιγμα της ταινίας στις Ηνωμένες Πολιτείες μετρίασε κάπως τις αρχικές αρνητικές εντυπώσεις.

Εμείς με τη σειρά μας, μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητος, πως αυτός ο πανέξυπνος- δραστήριος δημιουργός και με αυτή την ταινία, συνεχίζει ευχάριστα να μας εκπλήσσει, γιατί ενώ ανακυκλώνει μια στάνταρ θεματολογία-ιδίως εδώ είναι έντονοι οι συνειρμοί με τις « Απιστίες και οι Αμαρτίες» του 1989- δημιουργεί  διάφορα πορτρέτα ανθρώπινης συμπεριφοράς, καθόλου ξεπερασμένα αλλά σύγχρονα, με κοινό τους παρονομαστή και αυτή τη φορά-εν είδει κωμικής σάτιρας- το νόημα της ζωής, διερευνώντας όμως εδώ, τη διάκριση της ύπαρξης και τον τρόπο που σχετίζεται με την αντιμετώπιση της κατάθλιψης ή ενός άλλου ψυχικού τραύματος στον σύγχρονο κόσμο.

Ποιο άραγε μπορεί να είναι το κίνητρο, ποιο το ελατήριο  και  τελικά πόσο ατελής είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, όταν «σηκώνεται», όταν αργότερα αισθάνεται παντοδύναμος, να ξεπερνάει το μέτρο, να οδηγείται στην ύβρη και αναπόφευκτα να τον βρίσκει η νέμεσις.

Τέτοιου είδους προσωπικότητα είναι ο καθηγητής Φιλοσοφίας Έμπερτ Λούκας(   Γιοακίν Φοίνιξ), ο οποίος έχει οικογενειακές τραυματικές εμπειρίες,  έχασε και τον καλύτερο του φίλο στον πόλεμο του Ιράκ, με την ψυχοσωματική του κατάσταση να βρίσκεται στο ναδίρ, έχοντας πέραν των υπαρξιακών του  και τάσεις αυτοκτονικού ιδεασμού. Μετακομίζει για να διδάξει στην αμερικάνικη βορειοανατολική περιοχής της Νέας Αγγλίας, για να βρεθεί αντιμέτωπος με το ερωτικό φλερτ μιας συναδέλφου του καθηγήτριας και μιας φοιτήτριας, της Τζιλ Πόλαντ( Έμμα Στόουν). Τίποτα δεν φαίνεται ικανό να μπορεί να  επαναφέρει τον Έμπερτ Λούκας στην δημιουργική προγενέστερη του κατάσταση,

όμως ένα περίεργο γεγονός , κρυφακούοντας μια μητέρα να κατηγορεί κάποιον δικαστή για την τιμωρητική κι αντιδεοντολογική συμπεριφορά του, κλείνοντας φυλακή τα παιδιά της, είναι το κίνητρό που έψαχνε, για να βρει προσωρινό νόημα στη ζωή του. Στόχος του, να βγάλει τον δικαστή από τη μέση. Ξαφνικά, ο Έμπερτ Λούκας μεταμορφώνεται σε ένα ευχάριστο, σεξουαλικό ενεργό πρόσωπο, αναπτερώνοντας τις ελπίδες της νεαρής Τζιλ για μια σχέση μαζί του, αφήνοντας στα κρύα του λουτρού τον εραστή της, τον συνομήλικο της Ρόι. Άραγε το σατανικό σχέδιο του Έμπερτ Λούκας, θα πάρει σάρκα κι οστα;

Ο Άλεν επιλέγει τον συγκεκριμένο τίτλο, « Irrational Man», σαν ένα είδος τιμής, στο ομώνυμο ουμανιστικό πόνημα,  του Γουίλιαμ Μπάρετ και  πλασάρει τους ηθικούς, ρεαλιστικούς και  μεταφυσικούς τους στοχασμός, χρησιμοποιώντας μια σουρεαλιστική αισθητική, που παραπέμπει στον αγαπημένο του σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ, διατηρώντας το γνώριμο Γουντιανελικό ύφος, αυτό της αποκαλούμενης «Θείας Κωμωδίας». Το χιούμορ του είναι σαφώς λιγότερο ευρηματικό , από κάποιες παλαιότερες-με υπαρξιακά χαρακτηριστικά- ταινίες, όπως ήταν “Η Χάνα και οι αδερφές της” ή ακόμα και το πρόσφατο “Blue Jasmine”. Σύγχρονος, με τακτ  γελοιοποιεί τους υπέρ-μορφωμένους διανοούμενος( όπως πράττει συστηματικά, πχ στο Μανχάταν του 1979),  εδώ ο ήρωας μας είναι καθηγητής φιλοσοφίας, ξέρει απ’έξω  Καντ, Σαρτ, Κίρκεγκωρ, αλλά ο τρόπος αντιμετώπισης των ψυχικών του δυσλειτουργιών, αντιμετωπίζονται με όρους πεζοδρομίου, επιλέγοντας να αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή.

Ο  Γιοακίν Φοίνιξ πείθει,  στην εσωτερική του  μεταμόρφωση, από μίζερος και κατεστραμμένος, σε αναζωογονημένος και με όρεξη, να ρουφήξει το μεδούλι της ζωής. Ο Γούντι Άλεν θα πάρει όσα περισσότερα μπορεί κι από την «θεά» Έμμα Στόουν, μπαίνοντας με τη σειρά της –πλήρως- στους δυναμικούς αλλά γεμάτους ανασφάλειες γυναικείους ρόλους, που ο Γούντι Άλεν επιφυλάσσει στις ηρωίδες του.

Ναι, το έργο από κάπου το έχουμε ξαναδεί, ναι, ο Γούντι Άλεν ανακυκλώνεται, θα επιθυμούσαμε το τέλος του, να κλείσει λιγότερο απότομα, παρόλα αυτά όμως, κάθε φορά, όπως και τώρα, επιτυγχάνει να προσδώσει στις γνωστές του ανησυχίες, ένα περιτύλιγμα που μοιάζει με καινούριο, κι αυτό μόνο ένας μετρ, όπως ο Γούντι Άλεν μπορεί να το πετύχει.