Κλειστή ΚουρτίναClosed Curtain

Κοινωνική, των Τζαφάρ Παναχί, Καμπόζια Πάρτοβι , Ιραν 2013

Γράφει ο Ιάκωβος Γωγάκης

Ενώ στην Ελλάδα το βασικό ζητούμενο των κινηματογραφιστών είναι η χρηματοδότηση των ταινιών τους, στο Ιράν εδώ και δεκαετίες το πρόβλημα βρίσκεται σε ένα άλλο πεδίο, αυτό της φίμωσης και της λογοκρισίας ντόπιων και ξένων παραγωγών από την εποχή της  ισλαμικής επανάστασης του 79 και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Ο πρωτοπόρος σκηνοθέτης του νέου ιρανικού ρεύματος  Άμπας Κιαροστάμι, όπως επίσης οι Μπαχμάν Γκομπαντί, Μπαχμάν Φαρμαναρά, Μοχτάμπα Μιρταχμάσμπ βρέθηκαν από το καθεστώς υπόλογοι για το περιεχόμενο των ταινιών τους οι οποίες στο Ιράν δεν προβλήθηκαν ποτέ. Όμως αυτός που έχει υποστεί την άγρια επίθεση του καθεστώτος είναι ο Τζαφάρ Παναχί  που έγραψε παγκόσμια ιστορία με το «Λευκό Μπαλόνι» και με τα λογοκριμένα « Κύκλος», και «Οφσάιντ» .

Τα τελευταία χρόνια βιώνει την κατ’ οίκον απομόνωση από το ιρανικό καθεστώς για δηλώσεις του το 2010 εναντίον του προηγούμενου καθεστώτος και του πρώην προέδρου Αχμαντινετζάντ.

Το σπίτι-φυλακή δεν μπόρεσε να σταθεί εμπόδιο στον Ιρανό ούτε τώρα, με την «Κλειστή Κουρτίνα» που του χάρισε Ασημένια Άρκτο σεναρίου στο φεστιβάλ του Βερολίνου, αλλά ούτε το 2010,  όταν η άψογη ταινία του «This Is Not a Film», έφτασε στις Κάννες με usb μέσα σε τούρτα γενεθλίων, αφήνοντας άφωνους  κοινό και κριτικούς για την καλλιτεχνική αρτιότητα ενός δύσκολου κινηματογραφικού πειράματος που έγινε μέσα σε αντίξοες συνθήκες.

Στην «Κλειστή Κουρτίνα» η κάμερα του    Παναχί (με την υποστήριξη του Καμπόζια Πάρτοβι) παραμένει για τα αρχικά  5 λεπτά σταθερή με τον θεατή να βλέπει ένα παράθυρο με κάγκελα και κάποιες φιγούρες σε απόσταση, μέσα σε ένα περιβάλλον αφόρητης ζέστης. Ένας άντρας  μπαίνει τρομαγμένος στο σπίτι  και κλείνει  περιμετρικά όλες τις κουρτίνες. Κάτι κρύβει. Δεν είναι τίποτα σπουδαίο. Μέσα εκεί υπάρχει ένας σκύλος. Θα μου πείτε, και τι τόσο περίεργο να υπάρχει μέσα σε ένα σπίτι ένα κατοικίδιο; Γιατί ανάμεσα σε όλα τα άλλα στο Ιράν δεν επιτρέπεται και η ιδιοκτησία σκύλων. Το ασφαλές σκηνικό για τον μυστικοπαθή ήρωα, του το  χαλάνε  δύο αδέλφια που αντιλαμβάνονται  ότι κάτι περίεργο συμβαίνει και προσεγγίζουν το απομονωμένο μέρος.

Ο Τζαφάρ Παναχί,  χωρίς την άνεση του χώρου, χωρίς υποδομή, δουλεύοντας στα κρυφά  και με το φόβο αντιποίνων από το καθεστώς φτιάχνει μια ακόμη δυνατή ταινία, στη βάση πολλών αλληγοριών για το Ιράν, την καταστολή, την αυτοχειρία  και τους απίθανους νόμους. Το μπρεχτικό στοιχείο είναι πανταχού παρόν, πιο ξεκάθαρο εμφανίζεται  στους συμβολισμούς μεταξύ των ατομικών και των πολιτικών ορίων του πρωταγωνιστή.

Η σκηνή που θα φέρει τον κεντρικό ήρωα αντιμέτωπο με την νεαρή γυναίκα όταν αυτή θα ανοίξει όλες τις κλειστές κουρτίνες χωρίς τη θέληση του, εκεί ο δημιουργός θα  δώσει στο έργο μια πιο επιθετική και επαναστατική διάσταση , αφυπνίζοντας τους συμπατριώτες του, και προτρέποντας  τους να αφήσουν στην άκρη το « Εν κρυπτώ και παραβύστω». Η λεκτική αντιπαράθεση ανάμεσα σε έναν συγκαταβατικό φοβισμένο  άντρα που έχει περάσει τα 50 και σε μία δυναμική νεαρή γυναίκα αποκαλύπτει τις βαθιές διαφορές που χωρίζουν γενιά με γενιά, με την ανατρεπτική τάση να βρίσκεται κυρίως στους νέους ανθρώπους. Άλλωστε και η Αραβική Άνοιξη από τους νέους ξεκίνησε.

Ο απλοϊκός τρόπος που δομείται το έργο μέσα σε τέσσερεις τοίχους , το ντοκιμενταρίστικο στυλ και  η απουσία τεχνικών ήχων δεν θα στερήσουν από τον Παναχί να αναδείξει τους δυνατούς συμβολισμούς που ο θεατής σίγουρα μπορεί να αναγνωρίσει.

Ο Καμπόζια Πάρτοβι εκτός από συν-δημιουργός της ταινίας κράτησε επιτυχημένα και τον πρωταγωνιστικό ρόλο μαζί με την ανερχόμενη Μαριαμ Μογκαντάμ.

Η «Κλειστή Κουρτίνα» κέρδισε Ασημένια Άρκτο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2013