Μεντιτερανέα

Δράμα, 107′, Ιταλία, Γαλλία, Αμερική, Κατάρ 2015

Πρωτότυπος Τίτλος: Mediterranea. Γλώσσα: Γαλλικά, Ιταλικά, Αγγλικά,  Αραβικά

Του Τζόνας Καρπινιάνο

Γράφει ο Ιάκωβος Γωγάκης

Σε αυτή τη χρονική στιγμή με την Ευρώπη να ζητάει από τη χώρα μας τη δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης, να μας δελεάζει με οικονομικά ανταλλάγματα, να απειλεί με έξοδο από τη συνθήκη Σένγκεν, αλλά πρώτα και κύρια να αντιμετωπίζει με αμηχανία και να εθελοτυφλεί για τα εκατομμύρια προσφύγων-μεταναστών που κατακλύζουν τη Μεσόγειο, σπρώχνοντας τους μακριά από τη δική τους πόρτα, ανοίγει και στην Ελλάδα η τόσο επίκαιρη ταινία του 32χρόνου Τζόνας Καρπινιάνο.
Πρόκειται για την οδύσσεια ενός ταξιδιώτη νεαρού άνδρα από τη Μπουρκίνα Φάσο, μαζί με συμπατριώτες του και με τον καλύτερο του φίλο,αναζητούν στην Ιταλία το βασικό μεροκάματο επιβίωσης, συντηρώντας παράλληλα τις οικογένειες τους, χιλιάδες μίλια μακριά.
Στην επικίνδυνη διαδρομή μέσα στην έρημο κάποιοι θα προσπαθήσουν να τους ληστέψουν, ενώ στην Ιταλία θα αντιμετωπίσουν εργοδότες, οικογένειες ακόμα και γιαγιάδες, μέχρι και ανήλικα μικρά παιδιά, χωρίς ίχνος αλληλεγγύης μα ούτε και ανθρωπιάς.

Τα ρατσιστικά επεισόδια στο Ροζάρνο της Καλαβρίας του 2010 αποτέλεσαν την αφετηρία της σταδιοδρομίας του Ιταλοαφρικανού σκηνοθέτη γυρίζοντας πάνω στο ίδιο θέμα δύο ταινίες μικρού μήκους και αυτήν εδώ, φτάνοντας να είναι υποψήφια -μεταξύ άλλων- και για το βραβείο LUX, στηριζόμενος κατά βάση σε ερασιτέχνες ηθοποιούς, με αξιοθαύμαστη προσαρμογή στο δύσκολο εγχείρημα.

Όσο ο χρόνος περνά η κάμερα αφήνει τα γενικά πλάνα και τις προσπάθειες επιβίωσης, για να επικεντρωθεί στον κεντρικό ήρωα, τον Ayiva, ένα πρόσωπο έτοιμο να δοκιμαστεί στις νέες συνθήκες, όπως ακριβώς παλεύουν και οι συνοδοιπόροι του ( οι οποίοι δείχνουν να είναι εξοικειωμένοι με τη Δυτική κουλτούρα, επί παραδείγματι σε κάποια στιγμή χορεύουν στο ρυθμό της Rihanna), όμως οι ντόπιοι αρνούνται να τους αποδεχθούν. Στο έργο ακούμε τέσσερις διαφορετικές γλώσσες, θέλοντας και με αυτό τον τρόπο ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης να τονίσει την αλληλεπίδραση στους Ιταλούς και στους μετανάστες, των διαφορετικών πολιτισμών στο αναγκαίο εκ των συνθηκών πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Κράτος, κοινωνική μέριμνα και αστυνομία δεν υπάρχουν πουθενά. Η σκοπίμως νευρική κινηματογράφηση του Καρπινιάνο σπάει την αίσθηση ότι βλέπουμε ένα ντοκιμενταρίστικο οδοιπορικό, η ένταση είναι κλιμακούμενη και διαρκώς συσσωρεύεται , μέχρι την κορύφωση της στις τελευταίες σκληρές σκηνές, για να ακολουθήσει η «επανάσταση» και η τυφλή εκδικητική βία.

Δεν είναι μια ταινία διατυμπανισμού της δυστυχίας των μεταναστών, ούτε επιθυμεί να προκαλέσει τη συμπάθεια ενός σινεφίλ ακροατηρίου, πρωτίστως δείχνει τη καθημερινή χαμένη τους αξιοπρέπεια, από την καχύποπτη, εχθρική και πολλές φορές χυδαία αντιμετώπιση των αυτοχθόνων. Ο Καρπινιάνο δεν πέφτει στη παγίδα να τους ηρωοποιήσει , έχουν και αυτοί τις αδυναμίες τους, είναι ορατές στο έργο δια γυμνού οφθαλμού.

Βέβαια το συγκεκριμένο θέμα, έχει εμπνεύσει δεκάδες σκηνοθέτες στο πρόσφατο παρελθόν, θυμόμαστε το πανομοιότυπο «Terraferma» του Εμανουέλ Κριαλέζε το 2011, σε μια καρμπόν αναπαράσταση του δισεπίλυτου ζητήματος στις ιταλικές θάλασσες, υπήρχε  η διάσταση της κατανόησης και της ευσπλαχνίας κάποιων ντόπιων, στοιχείο που λείπει -και ίσως θα ήταν αναγκαίο- εδώ στο «Mediterranea», γιατί δεν είμαστε όλοι οι ευρωπαίοι ρατσιστές και ζώα.

Συμμετοχή στα Φεστιβάλ Καννών και Βενετίας

“Μεντιτερανέα” από 28/1 στους κινηματογράφους σε διανομή Weirdwave