Ο Ρον Μαν για τον Ρόμπερτ Όλτμαν

Η συνέντευξη με τον Ρον Μαν πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Φ. Βενετίας 2014

Γράφει ο Ιάκωβος Γωγάκης

Ανάμεσα στα θηρία Κιούμπρικ Κασσαβέτη,  Κόπολα, Σκορτσέζε βρίσκεται  ο γεννημένος το 1925 στο Κάνσας,  Ρόμπερτ Όλτμαν.Ο Μπομπ -όπως τον έλεγαν οι φίλοι του- δημιούργησε πάταγο στις αρχές  της δεκαετίας του ‘70.

Αποδόμησε εσκεμμένα  τους παγιωμένους κινηματογραφικούς κώδικες του χολιγουντιανού σινεμά, χλεύασε το κυρίαρχο τότε φιλοπολεμικό όραμα (M * A * S * H) , άνοιξε νέους δρόμους στο βαλτωμένο φιλμ νουάρ( Μεγάλος Αποχαιρετισμός), μετέφερε στην άλλη άκρη του Ατλαντικού την αύρα του ευρωπαϊκού σινεμά ( 3 Γυναίκες). Πάνω απ’ όλα αυτά, ήταν το γεγονός ότι στηρίχθηκε στο θράσος του να ξεγυμνώσει-εν μέσω ψυχρού πολέμου- την Αμερική, την αποκαλούμενη  «Γη της Επαγγελίας», τις νευρώσεις και τη δυστυχία των ανθρώπων της, στο εν μέρει αυτοβιογραφικό του έργο, των 24 χαρακτήρων, το «Νάσβιλ». Σχεδόν όλες του οι ταινίες διέθεταν πλούτο οπτικό και λεκτικό, αρκετά από τα soundtracks του συγκαταλέγονται στα καλύτερα όλων των εποχών, όπως ήταν το «Κάνσας Σίτι», τα «Στιγμιότυπα»,  «Ο Χορός του Πάθους».Τα πλάνα του ήταν προσεγμένα μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια και  οι ερμηνείες των Πωλ Νιούμαν, Σοφία Λόρεν, Τζακ Λέμον, Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, ήταν επιβλητικές.

Παραφράζοντας το απόφθεγμα του ινδάλματος  του Βίνσεντ βαν Γκογκ-για τον οποίο ήταν αφιερωμένη η ταινία του «Vincent & Theo»- ο Όλτμαν ονειρευόταν ότι κινηματογραφούσε… και μετά κινηματογραφούσε αυτό που ονειρευόταν, σε μια σταδιοδρομία γεμάτη σκαμπανεβάσματα, προσωπικά πάθη, χωρίς κραυγαλέους συμβιβασμούς και μεγάλες καλλιτεχνικές υπαναχωρήσεις, που έληξε με το θάνατο του, το 2006.

Ο Καναδός σκηνοθέτης Ρον Μαν συνάντησε την τρίτη του σύζυγο,  την Κάθριν Όλτμαν, το 2011 στο Φεστιβάλ του Τορίνο. Της ζήτησε την άδεια και τη βοήθεια, ώστε να ετοιμάσει για τον επί 47 χρόνια σύντροφο της, ένα ντοκιμαντέρ. Το έργο «Altman» ολοκληρώθηκε 3 χρόνια αργότερα. Η πανευρωπαϊκή πρεμιέρα δόθηκε στο πρόσφατο Φεστιβάλ της Βενετίας. Ο Ρον Μαν στηρίχθηκε σε αποσπάσματα από διάφορες τηλεοπτικές συνεντεύξεις του, αφήνοντας τον ήρωα του να μιλήσει για τον εαυτό του και να αποκαλυφθεί. Ταυτόχρονα κάλεσε βετεράνους μα και νεότερους του συνεργάτες (όπως οι Πωλ Τόμας Άντερσον, Τζούλιαν Μουρ, Λάιλ Λόβετ, Μπρους Γουίλις) να  δώσουν τον δικό τους ορισμό στον χαρακτηρισμό που απέδωσε κάποτε ο Αλαν Ρούντολφ ( ο όρος λέγεται Altmanesque) για τα ποικίλα χαρακτηριστικά του Όλτμαν και των ταινιών του .Επί παραδείγματι ο Ρόμπιν Γουίλιαμς απάντησε με το λογοπαίγνιο «Expect the unexpected»( Περιμένοντας το Απροσδόκητο).

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Screeneye ο Ρον Μαν χαρακτήρισε τον Ρόμπερτ Όλτμαν  θρύλο του κινηματογράφου,  δικό του ήρωα, που δεν έτυχε να γνωρίσει, παρότι τον συνάντησε εκ του μακρόθεν στο Φεστιβάλ των Καννών.

« Ήθελα να μάθω περισσότερα για το έργο και την προσωπική  ζωή ενός ανθρώπου που ενέπνευσε εμένα και μια ολόκληρη γενιά, στα ‘70ς  . Ο «Μπομπ» αγαπούσε τη δουλειά του, ήταν εργασιομανής, δεν έκανε ποτέ μεγάλα διαλείμματα, δεν πήγαινε διακοπές. Ήταν καλλιτέχνης με πολύπλευρο ταλέντο, δούλεψε στην τηλεόραση(απολύθηκε 5 φορές), σκηνοθέτησε και στο θέατρο, ζωγράφιζε, ασχολήθηκε ακόμα και με την επιπλοποιία, διαρκώς πειραματιζόταν, ακόμα και την εποχή που είχε αυτοεξοριστεί στη Γαλλία τη δεκαετία του ’80».

Για τον τρόπο κινηματογράφησης του Όλτμαν, ο 55χρόνος ντοκιμενταρίστας αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο έργο του 1970, το  M * A * S *H. Πιστεύει ότι  άλλαξε τελείως το είδος της κωμωδίας στο αμερικανικό σινεμά, χαρακτηρίζοντάς το ως έργο- φαινόμενο και ταυτόχρονα το πρώτο δικό του κινηματογραφικό χτύπημα στην πολιτική του Νίξον, τον οποίο  ο Όλτμαν θεωρούσε εχθρό της Αμερικής. Για τον Μαν ήταν σοφή η απόφαση του να σταματήσει τη συνεργασία με τα μεγάλα στούντιος  και μέσα από αυτό το γεγονός, τελικά κατάφερε να ξεπεράσει τις διαχωριστικές γραμμές και τον ασφυχτικό έλεγχο που έθετε το Χόλιγουντ προς τους σκηνοθέτες.«Αν θέλει κανείς να μάθει την αλήθεια και να δει  το πορτρέτο της Αμερικής  πρέπει να δεις  τις ταινίες του Μπομπ»,  αναφέρει  ο Ρον Μαν με ενθουσιασμό.

Ο Ρόμπερτ Όλτμαν διεκδίκησε 5 φορές το Όσκαρ σκηνοθεσίας. Δεν το πήρε ποτέ. Η Ακαδημία τον τίμησε με το Όσκαρ για τη συνεισφορά του στην 7η τέχνη, το 2006

Συμπληρώνει δε, ότι o Όλτμαν είχε την ικανότητα έγκαιρα να αντιλαμβάνεται τις τεχνολογικές εξελίξεις του κινηματογραφικού μέσου. Μας επισημαίνει , πως ήταν από τους πρώτος σκηνοθέτες που χρησιμοποίησαν σε προχωρημένη μορφή την τεχνολογία High Definition, πολύ πριν γίνει ευρέως διαδεδομένη.

Ο Καναδός σκηνοθέτης μελετώντας υλικό 400 ωρών είναι πεπεισμένος ότι η επίδραση του ευρωπαϊκού σινεμά στις ταινίες του ήρωα του, ήταν ακόμα μεγαλύτερη από αυτήν που είχαν καταγράψει προγενέστεροι αναλυτές του έργου του. «Λάτρευε τον Φελίνι,  τον Ρομέρ, η φωτογραφία και η γενικότερη αισθητική του θυμίζουν Μπέργκμαν, αλλά η ταινία που τον σημάδεψε, που τον έκανε να κλάψει επανειλημμένα, ήταν το ρομαντικό βρετανικό δράμα «Σύντομη Συνάντηση» του 1945»,  λέει ο Μαν.

Η συζήτηση μας κάποια στιγμή οδηγήθηκε και στο πιο σκοτεινό κομμάτι του Όλτμαν ,που αφορούσε την προσωπική του ζωή. Ο Ρον Μαν στο δικό του ντοκιμαντέρ φώτισε ανθρώπινες στιγμές του διάσημου σκηνοθέτη, με τη γυναίκα του, με τα παιδιά του και με τους συνεργάτες του.«Ταινία κουτσομπολιού δεν θα μπορούσα να γυρίσω, ειδικά για τον Όλτμαν. Ίσως να βρεθεί κάποιος άλλος και να την κάνει. Είναι γνωστό ότι ο «Μπομπ» έπινε και έπαιζε τυχερά παιχνίδια».Στο δικό μου ντοκιμαντέρ δείχνω ένα ποτήρι με ουίσκι, ένα ζάρι και αυτό είναι όλο. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει την αλήθεια, ίσως ακόμα ούτε η γυναίκα του Κάθριν».

Η συνέντευξη με τον Ρον Μαν για τον Ρόμπερτ Όλτμαν κλείνει με μια ερώτηση για το σήμερα και την επιρροή των ταινιών του, στους νέους κινηματογραφιστές.« Ό Όλτμαν άνοιξε τον δρόμο πάνω στον οποίο οδηγούν τώρα – μεταξύ  άλλων- οι Πωλ Τόμας Άντερσον, ο Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν και ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ. Είναι αθάνατος και οι ταινίες του μπορούν να μας εμπνέουν για πολλά ακόμα χρόνια».