Οι Σταθμοί του Σταυρού

Δράμα, 107′,Γερμανία/ Γαλλία 2014

Πρωτότυπος Τίτλος: Kreuzweg/Stations of the Cross

Γλώσσα: Γερμανικά/ Γαλλικά

Του Ντίτριχ Μπρούγκεμαν

Με τους Μάικλ Καμπ, Άννα Μπρούγκεμαν, Γιοργκ Βες, Λούσι Άρον, Φρανζίσκα Βάιζ, Φλόριαν Στέττερ, Μπίργκε Σάντε

Η ταινία «Οι Σταθμοί του Σταυρού» του Ντίτριχ Μπρούγκεμαν κέρδισε την αργυρή άρκτο καλύτερου σεναρίου στο φεστιβάλ του Βερολίνου, ένα έργο που δεν είναι μόνο τολμηρο θεματικά αλλά και στιλιστικά.

Η Μαρία, 14 χρονών, είναι βουτηγμένη στην θρησκευτική κατήχηση. Τόσο από τον ιερέα όσο και από την οικογένειά της, που είναι μέλη μιας άκρως συντηρητικής καθολικής κοινότητας, όπου συγκεκριμένα είδη μουσικής θεωρούνται «σατανικά» και η οποιαδήποτε μορφή απόλαυσης θεωρείται αμαρτωλή. Ο πόνος, η έλλειψη ταυτίζονται έτσι στα μάτια του κοριτσιού με την θρησκευτική αφοσίωση ως ένδειξη γειτνίασης με το θείο. Όταν ένα νεαρό αγόρι θα την πλησιάσει στην βιβλιοθήκη που διαβάζει, η Μαρία θα έρθει σε σύγκρουση με την οικογένεια και τον ίδιο της τον εαυτό καθώς πρέπει να καταπνίξει τις εφηβικές τις ανησυχίες προς χάριν ενός ψυχοσωματικά επικίνδυνου θρησκευτικού παραλογισμού.

Τα ολέθρια αποτελέσματα μιας τυφλής πίστης, όπως και στο «Χάτζεβιτς» του Μπρούνο Ντουμόντ, είναι ο κύριος θεματικός μοχλός της ταινίας. Μιας πίστης που φτάνει στα άκρα, σε σημείο να θυσιαστούν ζωές. Στο πρώτο πλάνο της ταινίας ο ιερέας εξομοιώνει την πίστη με τον πόλεμο και όταν ρωτάει τα παιδιά γιατί αξίζει να θυσιαστεί κάποιος πολεμώντας η Μαρία απαντάει «για την οικογένεια». Έχοντας έναν αδερφό που δεν μπορεί να μιλήσει, η έφηβη αντιλαμβάνεται πως πρέπει να στερηθεί το παλτό της, ένα όμορφο τοπίο, ακόμα και τον εαυτό της, την υλική υπόσταση, ως αντίβαρο για να γίνει καλά ο αδερφός της.

 Και σαν να μην έφτανε μόνο αυτό, η κοινωνία και η οικογένεια συνηγορούν εναντίον της. Ο αυταρχισμός της μητέρας και οι διαρκείς επιπλήξεις στην κόρη της, τραυματίζουν ολοένα την ηρωίδα. Επιπρόσθετα στο σχολείο θα έρθει αντιμέτωπη με τον χλευασμό από τους συμμαθητές της. Και φυσικά έρχεται να προστεθεί και η πίεση της ίδιας της εφηβείας ως μια περίοδος αναζήτησης και εύθραυστων συναισθημάτων που βαραίνουν ακόμα περισσότερο την κοπέλα και εντείνουν το δράμα της. Λίγες είναι οι στιγμές τρυφερότητας, όπως με την οικιακή βοηθό της οικογένειας να την νουθετεί πως ουδείς αλάνθαστος και με το νεαρό αγόρι που με αγάπη προσπαθεί να την προσεγγίσει. Είναι όμως πολύ αργά.

Πέρα από το καλοδουλεμένο σενάριο, η ταινία εναρμονίζει το θέμα με τον τρόπο προσέγγισης και σε τεχνικό και υφολογικό επίπεδο. Ο τίτλος της ταινίας είναι άμεσα συνδεδεμένος με τους Σταθμούς του Σταυρού, καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις που αναπαριστούν τον Χριστό από την καταδίκη του σε θάνατο μέχρι την ταφή του. Στην παραδοσιακή τους μορφή οι αναπαραστάσεις αυτές αποτελούνται από 14 σκηνές και η ταινία αντίστοιχα χωρίζεται σε 14 επεισόδια-κεφάλαια από τους Σταθμούς του Σταυρού παραλληλίζοντας άμεσα την 14χρονη Μαρία με τον Χριστό.

Κάθε σκηνή είναι ένα μονοπλάνο, σχεδόν πάντα στατικό. Η έλλειψη μοντάζ και υποκειμενικών πλάνων επίσης, αποστασιοποιεί τον θεατή από εύκολους συναισθηματισμούς και ταύτιση με τους χαρακτήρες. Ίσως αυτό να αποθαρρύνει τον θεατή- πόσο μάλλον αφού δεν υπάρχει καν έντονη η αίσθηση της κίνησης μέσα στο κάδρο- όπως συμβαίνει στην περίπτωση του σκηνοθέτη Ρόι Άντερσον. Επιτυγχάνεται όμως η αίσθηση ενός χωροχρόνου λιγότερο τεχνητού και περισσότερο ρεαλιστικού και συγχρόνως γεμίζει με ένταση το κάδρο από τον παλμό του λόγου και των ερμηνειών.

Οι «δωρικές» εικόνες του Μπρούγκεμαν προσφέρονται για κριτική ανάλυση των όσων συμβαίνουν, προτάσσοντας τον θεατή ως παρατηρητή μιας εν εξελίξει τραγωδίας σε μια ταινία που δεν χρειάζεται επιπρόσθετα μουσικά ή τεχνικά «φτιασίδια» από τη στιγμή που οι πολύ καλές ερμηνείες, οι απόλυτα πειστικοί διάλογοι, η θεματική στιβαρότητα αρκούν για να την απογειώσουν.

“Οι Σταθμοί του Σταυρού” από 4 Δεκεμβρίου στους κινηματογράφους σε διανομή Seven