Τιμπουκτού

Δράμα,97′, Μαυριτανία/ Γαλλία 2014

Πρωτότυπος Τίτλος: Timbuktu

Γλώσσα: Αραβικά/ Γαλλικά/ Αγγλικά

Του Αμπντεραμάν Σισακό

Με τους   Ιμπραήμ Αχμέντ, Τούλου Κίκι, Αμπέλ Τζάφρι

Μιλάμε για το Τιμπουκτού. Την πόλη στο Μάλι της Δυτικής Αφρικής, κατοικημένη κατά βάση από σουνίτες μουσουλμάνους. Εκεί συνυπάρχουν -για αιώνες- διάφορες εθνοτικές ομάδες, σε ένα από τα λιγοστά κράτη της συγκεκριμένης Ηπείρου, που διέπεται από ένα λειτουργικό δημοκρατικό σύστημα. Όμως τα τελευταία χρόνια, η παρουσία στην περιοχή των τζιχαντιστών διατάραξε την αρμονική συνύπαρξη του ετερόκλητου πληθυσμού, τρομοκρατώντας και επιβάλλοντας τις παράλογες, και διαστρεβλωμένες “αξίες” του κορανιού.
Ο σκηνοθέτης Αμπντεραμάν Σισακό, ανακαλύπτει δύο υπαρκτά και ακραία γεγονότα, που διαδραματίστηκαν ταυτόχρονα το 2012 στα περίχωρα της πόλης ( ο λιθοβολισμός μιας γυναίκας και η εκτέλεση ενός άντρα) και δημιουργεί πέρα από αυτά, μια γαλήνια εικαστική -ποιητική ταινία, αποκαλύπτοντας με τη μαεστρίκή χρήση της κάμερας του, την ομορφιά του τοπίου αλλά και τη ψυχική ομορφιά των βασικών του ηρώων, διαμαρτυρόμενος ταυτόχρονα για τη θρησκευτική βία και τον σκοταδισμό, ουσιαστικές απειλές για τους λαούς της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Η μπερδεμένη αφηγηματική δομή αφήνει πικρή γεύση στο όλο εγχείρημα. Δύο βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών, η -πρώτη- υποψηφιότητα της Μαυριτανίας(απ’ όπου κατάγεται ο Σισακό) για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Ένα νεαρό ζευγάρι από την εθνότητα των Τουαρέγκ διαμένει με τη κόρη τους σε αμμολόφους, μακριά από τα φώτα της πόλης. Κάποιος ψαράς διαφορετικής εθνότητας(Μπαμπάρα), σκοτώνει μία από τις αγελάδες τους . Το κεντρικό πρόσωπο του έργου, ο Ισάν, θα ζητήσει το λόγο για το συμβάν και σε συμπλοκή μαζί του, θα εκπυρσοκροτεί το όπλο του και τότε ο ψαράς κείτεται νεκρός. Παράλληλα, βλέπουμε την εισβολή στην πόλη των ακραίων υποστηρικτών του Ισλαμικού Κράτους και την τρομοκρατία που επιβάλουν, απαγορεύοντας τη μουσική, το ποδόσφαιρο, απαιτούν από τις γυναίκες να καλύπτουν όχι μόνο το πρόσωπο τους αλλά ακόμα, τα χέρια και τα πόδια τους. Η τιμωρία είναι το μαστίγωμα, ο λιθοβολισμός… ο θάνατος.

Το ” Τιμπουκτού” έχει αρετές, φαίνονται δια γυμνού οφθαλμού, όπως και οι αδυναμίες του. Χρειάζονται κότσια να φανερώνει κανείς, να βάζεις στόχο τις φρικαλεότητες των τζιχαντιστών, όταν γνωρίζουμε ότι είναι αδίστακτοι, απειλούν, αποκεφαλίζουν, χρησιμοποιούν αηδιαστικές μεθόδους για να επιβάλουν την ισχύ τους, όπως συμβαίνει στο Ιράκ και στην Συρία. Ως εκ τούτου, ο Αμπντεραμάν Σισακό πιστώνεται για την έλλειψη φόβου και για το θάρρος του. Την ίδια στιγμή, με υψηλό αισθητικό κριτήριο, συλλαμβάνει μοναδικά τις ποικίλες αντιθέσεις στο κράτος του Μάλι. Η ιστορία του βοσκού Ισάν με τον ψαρά δεν σχετίζεται με τη θρησκεία, αλλά υποκρύπτει τις σχέσεις μίσους δύο εθνοτήτων, με τις μεταξύ τους συγκρουσιακές καταβολές. Οι φονταμενταλιστές του Isis παρουσιάζονται στο έργο όπως ακριβώς τους έχουμε δει στα δελτία ειδήσεων, τυφλωμένοι από τη πίστη τους, αδυνατούν να καταλάβουν τις τοπικές κοινωνίες, προσπαθούν με τη βία να επιβάλουν τους οπισθοδρομικούς τους κώδικες, με τον σκηνοθέτη να σπάει το σκληρό δράμα, χρησιμοποιώντας ειρωνικό χιούμορ, εντασσόμενο στο θέατρο του παραλόγου, όταν αυτοί οι- κατά τα άλλα-οπισθοδρομικοί αρχαΐστες, είτε ψάχνουν να βρουν δίκτυο , για το smartphone κινητό τους τηλέφωνο, είτε δείχνοντάς τους, στην έρημο, σε αυτοσχέδιο μάθημα οδήγησης, ουσιαστικά -με όλα αυτά-, τους εξευτελίζει.

Στο έργο, ο Σισακό αποδεικνύει πολλάκις το σκηνοθετικό του ταλέντο. Χρησιμοποιεί εκτεταμένα εναέρια πλάνα, που φανερώνουν το αρχέγονο κάλλος της αφρικανικής φύσης και σε μια σκηνή -πραγματικό μεγαλείο- παρουσιάζει τη χαρά για άθληση, σε σουρεαλιστική αποτύπωση ενός εικονικού ποδοσφαιρικού αγώνα, μέσα σε ένα χωμάτινο γήπεδο 4χ4 , παιδιά που επιτίθενται, αμύνονται και μαρκάρουν, χωρίς να υπάρχει μπάλα, επισημαίνοντας με αυτό τον ευφάνταστο τρόπο, την απαγόρευση του ποδοσφαίρου, από το βάρβαρο καθεστώς.

Ωστόσο, η αντιμετώπιση των δύο παράλληλων ιστοριών, είναι αρκετά προβληματική. Εμφανίζονται στο έργο, πρόσωπα από το πουθενά, με ρόλο και λόγο, τα οποία αγνοούσαμε κατά τη διάρκεια του. Το ποιητικό του πράγματος υποσκελίζει το χωροχρονικό πλαίσιο , υπάρχουν στοιχεία αποσυναρμολογημένα, μη αιτιολογημένα, που στερούνται ευκρίνειας.
Τον ρόλο του Ισάν κρατάει ένας επαγγελματίας μουσικός, που ζει στην Μαδρίτη, ο Ιμπραήμ, και τη γυναίκα του ερμηνεύει μία τραγουδίστρια από τον Αφρικανικό Νίγηρα, η Τούλου Κίκι.

“Τιμπουκτού” από 5/3 στους κινηματογράφους σε διανομή Weirdwave