Τζουζέπε Τορνατόρε

Συνέντευξη στον Ιάκωβο Γωγάκη απο το Φεστιβάλ Βερολίνου 2013

Το 1988, ο 32χρονος Τζουζέπε Τορνατόρε δημιουργεί μια ταινία φαινομενικά απλή, νοσταλγική, με τους διαλόγους στην ιταλική γλώσσα που αυτόματα τη μετατρέπει σε οικουμενική, για ν’ αγγίξει μέσα σε λίγους μήνες εκατομμύρια ανθρώπους απ’ άκρη σ’ άκρη της γης. Όσες φορές και να δούμε το «Σινεμά ο Παράδεισος» δεν μπορεί να χάσει το μαγικό ρεαλισμό του, αφού αποτελεί μια μεγάλη στιγμή του κινηματογράφου και ένα μάθημα για την αγάπη και τη φιλία των λαών. Από τότε ο Τζουζέπε Τορνατόρε έχει σκηνοθετήσει δεκάδες ταινίες, ανάμεσα τους τη «Μαλένα», τον «Θρύλο του 1900», την «Απλή Διατύπωση» και τη «Baaria: Η Πόλη του Ανέμου».

Αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει είναι το γεγονός πως παρουσιάζει τον κόσμο που ζούμε όμορφο, ακόμα και στις στιγμές της ανθρώπινης δυστυχίας. Οι χαρακτήρες του πάντοτε ξεκινούν από μια αφετηρία που δεν είναι ορατή και ο Ιταλός σκηνοθέτης αποκαλύπτει αυτές τις πτυχές βήμα-βήμα, μέσα από μια σειρά όμορφων αλληγοριών, μουσικών επιλογών (συνήθως του Ένιο Μορικόνε) και ένα παιχνίδι προβολής των ανθρώπινων συναισθημάτων.

Αυτή η εισαγωγή που κάνουμε έχει τη σημασία της γιατί κάπως έτσι έχτισε και την τελευταία του ταινία, το « Τέλειο Χτύπημα » που προβάλλεται και στις ελληνικές αίθουσες. Η όμορφη ιστορία κινείται μέσα κι έξω από το χώρο της τέχνης. Ένας πανέξυπνος διοργανωτής δημοπρασιών πανάκριβων πινάκων θα εκμεταλλευθεί την πολύχρονη εμπειρία του στο επάγγελμα προς ίδιον όφελος. Φοράει γάντια για να προστατευτεί από κάθε ανθρώπινη επαφή γιατί δεν θέλει να αισθανθεί κανένα εξωτερικό ερέθισμα.

Αλλά ο Τορνατόρε θα τοποθετήσει στο κάδρο τη σαγηνευτική Κλερ (Σίλβια Χοκς). Η συνάντηση της πανέμορφης νεαρής με τον κύριο Όλντμαν είναι τόσο μοιραία και περίεργη, που απ’ αυτό το σημείο θα ξεκινήσει ένα θρίλερ χιτσκοκικών προδιαγραφών, καλοδουλεμένο τέλεια από τον σπουδαίο δημιουργό από την αρχή μέχρι και το τέλος.

Θα έλεγε κανείς ότι ο τίτλος «Τέλειο Χτύπημα» μπορεί να θεωρηθεί παραπλανητικός. Παραπέμπει στον κόσμο της τέχνης αλλά η ταινία δεν έχει ακριβώς αυτό το περιεχόμενο. Ανήκει κι αυτός μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των αλληγορικών μηνυμάτων του έργου;

Για να είμαι ειλικρινής εδώ και πολλά χρόνια παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον τον τρόπο που γίνονται οι δημοπρασίες έργων τέχνης και αυτό που με εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι πολλά έργα δεν έχουν τιμή εκκίνησης. Αποφασίζει ο κόσμος για αυτήν. Όπως επίσης ότι ξοδεύονται εκατομμύρια από ανθρώπους που δεν φαίνεται να έχουν πραγματικό ενδιαφέρον και αγάπη γι’ αυτό που αγοράζουν. Έχοντας λοιπόν αυτό στο μυαλό μου έγραψα ένα σενάριο για κάποιον που είναι παθιασμένος με τα έργα τέχνης και κάνει τα πάντα για να τα αποκτήσει, και συνδύασα αυτή την εικόνα με την ιστορία μιας αγοραφοβικής γυναίκας που θα φέρει την ανατροπή. Η αλληγορία υπάρχει και στους χαρακτήρες και βεβαίως και στον τίτλο.

Πως χαρακτηρίζετε το κεντρικό πρόσωπο του έργου; Πήγαινε γυρεύοντας σε μια κατάσταση που ο ίδιος δημιούργησε ή είναι το θύμα μιας προδιαγεγραμμένης αυτοκαταστροφής;

Είναι πρωτίστως δυστυχής. Είναι ένας άντρας που δεν ξέρει να αγαπά, αφοσιωμένος στη δουλειά του, που το μόνο του ενδιαφέρον είναι οι πίνακες. Κι εδώ ακριβώς θα μπορούσε κανείς να δει όλους εκείνους τους ανθρώπους που αρνούνται να συναντήσουν τον έρωτα βρίσκοντας καταφύγιο στον εαυτό τους ή στο χώρο της δουλειάς τους.

Μετά το τέλος της δημοσιογραφικής προβολής συζητήθηκε έντονα ο γυναικείος χαρακτήρας. Κάποιοι κριτικοί έσπευσαν να πουν ότι υπάρχει ένας καμουφλαρισμένος μισογυνισμός που αντικατοπτρίζει το βασικό ήρωα. Τι απάντηση θα δίνατε για αυτό;

Την απάντηση έδωσε πρόσφατα ένα μικρό αγόρι σε μια προβολή που έτυχε να είμαι παρών. Με πλησίασε και με ρώτησε, «κύριε Τορνατόρε, αυτός ο ηλικιωμένος κύριος (Τζέφρι Ρας) ψάχνει να εκδικηθεί τη νεαρή κοπέλα ή είναι ερωτευμένος μαζί της;». Του απάντησα με ερώτηση, «εσύ τι πιστεύεις»; Και μου λέει, «ότι είναι ερωτευμένος». Οι δημοσιογράφοι μπορεί να πιστεύουν ότι θέλουν αλλά σίγουρα δεν κρύβεται εκεί η ουσία του έργου.

Πως συναντήσατε κινηματογραφικά τον Τζέφρι Ρας;

Όταν έγραφα το σενάριο είχε κολλήσει η εικόνα του στο μυαλό μου. Αμέσως του τηλεφώνησα, διάβασε το ημιτελές μέχρι εκείνη τη στιγμή σενάριο, δέχτηκε και κάπως έτσι ξεκίνησε η ταινία. Ήταν μια εξαιρετική συνεργασία.

 Οι πρώτες μέρες προβολής του « Τέλειου Χτυπήματος » στην Ιταλία συγκρίνονται με το άνοιγμα που είχε το «Baaria» πριν μερικά χρόνια. Υπήρχαν προσδοκίες για την τόσο μεγάλη επιτυχία του έργου;

Δεν περιμέναμε ότι θα έχει τόσο μεγάλη αποδοχή. Από τη μια μεριά ότι το έργο είναι στην αγγλική γλώσσα και από την άλλη ότι η οικονομική κρίση στην Ιταλία έχει μειώσει αισθητά τον αριθμό των εισιτηρίων… Επίσης οι συμπατριώτες μου αρέσκονται στο να βλέπουν κωμωδίες και το «Best Offer» είναι ένα δύσκολο έργο. Είμαι χαρούμενος για την αποδοχή αυτή κι ελπίζω η ταινία να διανεμηθεί και στο εξωτερικό.

Θυμάμαι σε μια προηγούμενη παρουσία σας σε φεστιβάλ ν’ αναφέρεστε σ’ ένα μεγαλεπήβολο ιστορικό δράμα που θα θέλατε να γυρίσετε: το «Λένινγκραντ». Μήπως έφτασε η ώρα του;

Ήρθε, αλλά δεν ξέρω ακόμα αν παράλληλα με αυτό θα υπάρξει και κάτι ακόμα. Το «Λένινγκραντ» είναι μια παραγωγή αρκετών εκατομμυρίων και βρίσκομαι στη διαδικασία εξεύρεσης αυτών των χρημάτων, όμως η οικονομική κρίση δυσκολεύει το εγχείρημα. Θα δούμε.

Το « Τέλειο Χτύπημα » γυρίστηκε με ψηφιακή κάμερα. Θα επιστρέψετε στο φιλμ;

Κατηγορηματικά, όχι. Το φιλμ το αγαπώ, αλλά ανήκει για μένα πια στο παρελθόν.