Ξενία

Δράμα,128′, Ελλάδα 2014

Του Πάνου Κούτρα

Με τους Κώστας Νικούλι, Νίκος Γκέλια, Άγγελος Παπαδημητρίου, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου

Το «Ξενία» του Πάνου Κούτρα, τέταρτη κατά σειρά ταινία του, βρέθηκε στις φετινές Κάννες στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα», κατορθώνοντας, όπως αρκετές ελληνικές ταινίες τα τελευταία χρόνια, να επιλεγεί σε ένα παγκόσμιο φεστιβάλ μεγάλου βεληνεκούς, γεγονός που από μόνο του είναι αξιέπαινο.

Η ιστορία της ταινίας έχει ως κεντρικούς χαρακτήρες δύο αδέρφια. Ο μικρότερος αδερφός, ο 16χρόνος  Ντάνι, μετά το θάνατο της καταγόμενης από την Αλβανία  μητέρας του ξεκινά ένα ταξίδι από την Κρήτη στην Αθήνα για να συναντήσει τον Οδυσσέα με σκοπό να τον πείσει να βρουν τον Έλληνα πατέρα τους. Η πορεία τους σε αυτή την αναζήτηση θα είναι γεμάτη ένταση, όνειρα, προβλήματα αλλά και χαρά. 

Ο Ντάνι από την αρχή της ταινίας, στην εφηβεία του, φαίνεται να έχει διάφορα ψυχολογικά προβλήματα. Δίνεται λοιπόν ευκαιρία στον Πάνο Κούτρα να εμπλουτίσει την ταινία με φαντασιακά στοιχεία που εμβαθύνουν στον ψυχισμό του ήρωα. Τα κινηματογραφικά «παραισθησιογόνα» είναι άλλοτε άμεσα ορατά μέσα σε μια σκηνή και άλλοτε αποκαλύπτονται δημιουργώντας έκπληξη στον θεατή ως καλοδουλεμένη αφηγηματική οφθαλμαπάτη.

Το τραγούδι σαν στοιχείο πλοκής υπάρχει σε πολλά σημεία. Η σχέση του Ντάνι με την μουσική είναι καταλυτική φέρνοντας στο νου την ταινία  «8η μέρα» του Ζακο Βαν Ντορμελ στον τρόπο με τον οποίο αυτή η σχέση ενσωματώνεται στο σενάριο και εναλλάσσει την υποκειμενική με την αντικειμενική πλανοθεσία. Ο Ντάνι επίσης προτρέπει τον Οδυσσέα, που έχει καλή φωνή, να πάρει μέρος σε μια οντισιόν talent show τραγουδώντας Πάτι Πράβο. Σε μια άλλη σκηνή της ταινίας τα δυο αδέρφια, έχοντας βρεθεί μέσα από διάφορες καταστάσεις σε ένα ερειπωμένο ξενοδοχείο που λέγεται «Ξενία» χορεύουν πάλι με Πάτι Πράβο.

Στις περιπτώσεις που η ταινία χρησιμοποιεί την μουσική μέσα στην υπόθεση, είναι κατά κύριο λόγο πετυχημένη. Όταν όμως χρησιμοποιείται ως ηχητικό χαλί για να εντείνει τα συναισθήματα των χαρακτήρων ή να καθοδηγήσει τα συναισθήματα των θεατών τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο επιτυχημένα.

Γιατί Ξενία; Δεν είναι μόνο το ξενοδοχείο ο λόγος για τον οποίο η ταινία έχει αυτόν τον τίτλο. Ο Κούτρας θέλει να μιλήσει για την ξενοφοβία. Και όχι μόνο την έννοια του ξένου ως ανθρώπου από άλλη χώρα αλλά του ξένου ως το άλλο, το διαφορετικό που είναι εκτός status quo. Αυτό που θεωρούμε ως το «μη φυσιολογικό» και το διαπομπεύουμε ή σε πιο ακραίες αντιδράσεις ασκούμε βία εναντίον του.

Σε γενικές γραμμές η ταινία έχει μια δυνατή αρχή, συνδυάζει χιούμορ με κοινωνικό σχόλιο (ρατσισμός, ομοφυλοφιλία) και ψυχολογική καταγραφή, αλλά από τη στιγμή που τα δυο αδέρφια καταλήγουν κυνηγημένα σε ένα δάσος αρχίζουν τα σεναριακά προβλήματα. Ακραίος μελοδραματισμός, μη ρεαλιστικές καταστάσεις που πλασάρονται ως ρεαλιστικές, δείχνουν πως ο Κούτρας ενώ είχε όλα τα φόντα για να κάνει ένα έργο πραγματικά μεγάλο, στην πορεία ο ίδιος το καταδίκασε.  Όταν  σε κάποια στιγμή ενσωματώνει κι ολίγον Χάνεκε με γλειφιτζούρι το αποτέλεσμα αφήνει την αίσθηση «τσιχλόφουσκας». Ίσως και ο Κούτρας θα έπρεπε να απέχει λίγο από τα γλυκαντικά μαζί με τον ήρωα του τον Ντάνι.