Άσπρο Πάτο

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

Ακροβάτες στο τεντωμένο σκοινί  του αλκοολισμού,   τέσσερις Δανοί καθηγητές  ,  σπάνε του κανόνες καθωσπρεπισμού και  υποτάσσονται για εβδομάδες, στις εντολές  ενός άριστα σχεδιασμένου εθισμού,για να δραπετεύσουν από το μακροχρόνιο  τέλμα της καθημερινότητας τους. Ανοίγουν μπουκάλια με κρασί,πίνουν μπίρες,βάζουν πάγο στο ουίσκι και  κάνουν τα καλύτερα μεθύσια τους!

Ο  Δανός σκηνοθέτης Τόμας Βίντερμπεργκ,  διανύει την πέμπτη δεκαετία της ζωής του.Αμφισβητίας -ήδη από τα μαθητικά του χρόνια- της στερεότυπης σκανδιναβικής κουλτούρας , αιρετικός και στην ενήλικη ζωή του, κάποτε συνυπέγραψε μαζί με τον Λαρς Φον Τρίερ,  ένα φιλόδοξο μανιφέστο δέκα σημείων ( Δόγμα ‘95),ως απάντηση  στις κινηματογραφικές παραγωγές, των  εκατομμυρίων δολαρίων.

Η ταινία του « Οικογενειακή Γιορτή» (1998) αποτελεί τον απόλυτο ορισμό του “ Δόγματος”( κάμερα στο χέρι, σκηνογραφία απούσα , φωτισμός φυσικός, η μουσική τίθεται υπό συγκεκριμένους όρους, η ταινία δεν προάγει  τον δημιουργό),  μα  και την πρώτη αιχμηρή κριτική του, για την ψευδεπίγραφα λειτουργική δανέζικη οικογένεια. Την εφηβεία του,την έζησε κοινόβια- όπως περίπου  την περιέγραψε στην ταινία  «Κομμούνα»- ενώ και η συνύπαρξη  των γονέων του,όσο διάστημα ήταν μαζί,  ήταν τρικυμιώδης.

Στο έργο  « Άσπρο Πάτο» ( Another Round),  έχοντας ως πρόσχημα το ποτό,  περιγραφεί σατιρίζοντας, την  οδυνηρή  κρίση της μέσης ηλικίας,πρωτίστως του καθηγητή ιστορίας (Μάρτιν) αλλά  και των φίλων του.

Μία κρίση προφανώς οικουμενική, ιδιαίτερα όμως  σύνθετη στις σκανδιναβικές χώρες, όπου τα συναισθήματα συνήθως εκφράζονται με φειδώ.Το άτομο λειτουργεί  στο πλαίσιο ρυθμισμένων κανόνων  και η μη συμμόρφωση-έστω και για λίγο  -θεωρείται, αποστασία.

Η επιστροφή στις αρχές του δόγματος ‘95 δεν ήταν αυτοσκοπός για τον Δανό δημιουργό εξού και η μη τήρηση όλων των προαναφερθέντων κανόνων του.Εντούτοις,  η κάμερα στο χέρι, όταν οι  καθηγητές, παραζαλισμένοι, ενδίδουν στο στάδιο ανάφλεξης του αλκοολισμού , δένει άψογα με την ιστορία και  μας υπενθυμίζει τις αγνές προθέσεις του ξεπερασμένου πλέον  μανιφέστου.

Αποτυπώνεται επίσης με σαφήνεια,   η στάση- θεατής του Μάρτιν μέσα στο γάμο του, η αποκόλληση του από τη σύζυγο  και από το παιδί του, όπως επίσης ορθά,  τον βασικό  ήρωα,  η σεναριακή και σκηνοθετική ματιά τον καλύπτει,  αποτινάσσοντας τον, από το βάρος μικρών ή μεγάλων  ενοχών. Αφήνεται  σκόπιμα ανοιχτό το “ τι μέλλει γενέσθαι”.

Οφείλουμε να επισημάνουμε την απουσία στιβαρής σκιαγράφησης της συζύγου του Μάρτιν( Μαρία Μπονεβί), αντιθέτως, δίνεται μονόπλευρη έμφαση στους ανδρικούς χαρακτήρες. Η   διάρκεια των 120 λεπτών θα μπορούσε σαφώς να περιοριστεί, εξαιτίας του περιορισμένου σεναριακού βάθους.

Όπως έπραξε και ο Τρίερ στις ταινίες«Μελαγχόλια» ( για την κατάθλιψη) και «Νυμφομάνιακ» ( για την νυμφομανία), έτσι κι ο Βίντερμπεργκ  αφιέρωσε άπλετο χρόνο,εντρυφώντας επιστημονικά,  στα άδυτα του αλκοολισμού και τούτο γίνεται αντιληπτό ακόμα και με την εμβόλιμη συρραφή πλάνων από γνωστούς ηγέτες,  που είτε επί μονίμου βάσεως ( Γιούνκερ) είτε φευγαλέα ( Σαρκοζί), τα έτσουζαν για τα καλά.  Το ίδιο δουλεμένη ήταν και η προσέγγιση της κρίσης της  μέσης ηλικίας.

Ο Μαντς Μίκελσεν την πάλη ανάμεσα στο αυτοέλεγχο και στην απώλειά , δείχνει να τη βιώνει ολοκληρωτικά στην αρένα του πένθους και της χαράς, στις σκηνές με τον τζερτζελέ της  νεολαίας,  χορεύοντας   και πίνοντας μαζί τους, στην αρχή και στο τέλος  της ταινίας.

Δεν ήταν μόνος του. Ρολίστες υψηλής κλάσης ήταν και  οι τρεις στην κραιπάλη συνοδοιπόροι του, ιδίως ο έμπειρος   Τόμας Μπο Λάρσεν( ως καθηγητής φυσικής αγωγής), ο Μαγκνους Μίλανγκ και ο Λαρς Ράτθε). Το σενάριο συνυπέγραψε ο  Τομπίας Λίντχολμ. συνεργάτης του Βίντερμπεργκ στην ταινία « Το Κυνήγι»  .

Η ταινία είναι υποψήφια για το ξενόγλωσσο όσκαρ.