Το ντοκιμαντέρ για τον Όρσον Γουέλς ξεχωρίζει από τις πολυάριθμες πρεμιέρες

Επιμέλεια-Κριτικές Ιάκωβος Γωγάκης

1.   Το Βλέμμα του Όρσον Γουέλς (3  /5) 

Τρεις  δεκαετίες ( και βάλε)  από το θάνατό του, κι ο  Όρσον Γουέλς αποτελεί  σημείο αναφοράς, των  νεαρών και μεγαλύτερων σε ηλικία  δημιουργών. Ο   “Πολίτης Κέιν” εξακολουθεί να διδάσκεται στο πρώτο έτος όλων των κινηματογραφικών σχολών του πλανήτη. Η ημιτελής ταινία του “ Η Άλλη Πλευρά του Ανέμου”, κατάφερε-μετά κόπο και βασάνων- να ολοκληρωθεί φέτος το καλοκαίρι( από φίλους, συνεργάτες και από την Netflix). Το αποτέλεσμα- όπως το είδαμε στο Φεστιβάλ Βενετίας- έμοιαζε με ένα συνεχές κολάζ διαφόρων σκηνών που είχαν γυριστεί από τη δεκαετία του ‘70 μέχρι και το θάνατο του,  το 1985. Τα τελευταία χρόνια, πολυάριθμες fiction ταινίες βλέπε το “ Me and Orson Welles” του Λινκλέιτερ) αλλά και ντοκιμαντέρ καταπιάνονται με τον Υπ’ αριθμόν 1 εμπνευστή του κινηματογραφικού μέσου.

Ο Σπίλμπεργκ κάποτε δήλωσε, πως “ δεν θα έκανα σινεμά, εάν δεν υπήρχε ο Γουέλς”, μια παρόμοια περίπτωση είναι και  ο Ιρλανδός  σκηνοθέτης Μαρκ Κάζινς( τον οποίο γνωρίσαμε από το ντοκιμαντέρ “ I am Belfast”), ο οποίος πήρε την άδεια από την κόρη του Ουέλς,  για να διεισδύσει στο σπίτι του Αμερικανού “πρωτομάστορα”,  στην Καλιφόρνια. Η Μπεατρίς, εμφανίζεται σε κάποιες στιγμές στο έργο.  Δεν φαίνεται όμως, να του έδωσε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει άγνωστο υλικό από το αρχείο του Γουέλς, γιατί το αρχείο δόθηκε στον σκηνοθέτη Μόργκαν Νέβιλ, για το υποστηρικτικό ντοκιμαντέρ του έργου “ Η Άλλη Πλευρά του Ανέμου”, το “They’ll Love Me When I’m Dead”, tο οποίο κυκλοφόρησε από την ιντερνετική πλατφόρμα Netflix.

Ο Κάζινς, από τη στιγμή που ήταν με δεμένα τα χέρια, σκέφτηκε να μαζέψει  πληροφορίες για το βίο του Γουέλς (σαν μεταπτυχιακός φοιτητής που ετοιμάζει μια εργασία) και να φτιάξει το ντοκιμαντέρ, σαν ένα προσωπικό δοκίμιο. Το έργο είναι μία διαρκής αφήγηση του Κάζινς, έχοντας νοερά δίπλα του,  τον Γουέλς,  ξεκινώντας από τα παιδικά χρόνια του ήρωά του στο Σικάγο.

Ο Κάζινς φιλτράρει το υλικό του και  αποβάλλει τα τρωτά σημεία της προσωπικότητα του φημισμένου προσώπου, δημιουργώντας ένα δίωρο  πορτρέτο-ύμνο στον Όρσον Γουέλς. Γνωστές σκηνές, μνημειώδη ενσταντανέ, για  το πως δημιουργήθηκε  η  ταινία  “ Πολίτης Κέιν”, η  φιλοσοφική στάση και η υποκριτική ματιά  του Γουέλς να προσεγγίσει  την Σαιξπηρική τριλογία (Φάλσταφ”, Μάκβεθ, Οθέλλο), αλλά και η αδυναμία που τρέφει ο Κάζινς  στο έργο “Η Κυρία από τη Σαγκάη”, όλα αυτά, έχουν εξέχουσα θέση στο ντοκιμαντέρ, παντρεύοντας,  το τότε με το σήμερα. Από τους τρεις γάμους που έκανε ο Γουέλς, ο σκηνοθέτης προβάλλει το γάμο  του με τη Ρίτα Χέιγουρθ, ενώ από τις πολυάριθμες σχέσεις με συναδέλφους του, αναφέρεται στη φιλία με τον Βισκόντι, παρότι φαίνεται πως ο Γουέλς, δεν ήταν λάτρης του νεορεαλιστικού ύφους των ταινιών του Ιταλού σκηνοθέτη

Υπάρχει μια -άγνωστης προέλευσης- γοητεία σε αυτό το ντοκιμαντέρ, αλλά έχουμε αμφιβολίες, εάν όλα όσα περιγράφονται είναι η απόλυτη αλήθεια για τον Γουέλς. Δεν είναι, γιατί δεν μαθαίνουμε επί παραδείγματι για την αιτία των χωρισμών του Ουέλς, δεν εμβαθύνει στη ψυχοσύνθεση ενός παιδιού με γονείς διαζευγμένους και με πατέρα αλκοολικό, ούτε για τις κρυφές αδυναμίες του, όπως ο  ο τζόγος, που ήταν και μία από τις αιτίες που ο Γουέλς, έχασε την περιουσία του και έψαξε την τύχη του στην Ευρώπη, επιδιώκοντας αργότερα ένα θριαμβευτικό come back στο Χόλιγουντ. Ο Γουέλς ήταν ευφυής αλλά και αυτοκαταστροφικός. Ο Κάζινς έδειξε το πρώτο, αλλά όχι το δεύτερο.

2.   Κλέφτες Καταστημάτων  (2.5/5)

O Χιροκάζου Κορέ-Έντα,  βρέθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2004 με την αριστουργηματική του ταινία ” Nobody Knows” , μια ιστορία επιβίωσης δύο ανήλικων παιδιών, που η μητέρα τους θα τα εγκαταλείψει. Από τότε, έχει σκηνοθετήσει αρκετές ταινίες, όλες καταπιάνονται με παιδιά και με γονείς, εμβαθύνοντας στις ψυχολογικές διεργασίες των οικογενειακών σχέσεων, μέσα σε ένα ιαπωνικό περιβάλλον, εντελώς αποξενωμένο κι εχθρικό.

Στο “Shoplifters” καταπιάνεται ξανά με γονείς και με παιδιά,  εστιάζοντας σε μια οικογένεια απόκληρων του συστήματος,  όπου ακόμα και  το κρεβάτι , θεωρείται είδος πολυτελείας. Ο σύζυγος και πατέρας, δεν έχει μάθει να κάνει τίποτα άλλο στη ζωή του, από το να ασχολείται με μικροκλοπές, μαθαίνοντας  στο γιο του,  τα ” μυστικά” του επαγγέλματος. Θα βρουν και θα περιθάλψουν ένα κοριτσάκι που έχει εγκαταλειφθεί,  αλλά ο κλοιός θα σφίξει, όταν το νεαρό αγόρι, θα τραυματιστεί,  στην προσπάθεια του να κλέψει. Θα ανακριθεί από τις αρχές, όπως κι ο πατέρας του.

Ο Κορέ-Εντα χτίζει την αφηγηματική του δράση,  πάνω σε  συνθήκες ακραίες,  αλλά  και σε κραυγαλέες συμπτώσεις, ενώ και τα οικογενειακά μυστικά, διογκώνουν περαιτέρω την  ακραία ιστορία . Είναι ο τρόπος,  για να καλύψει την έλλειψη εσωτερικού βάθους των χαρακτήρων του, που δεν αλληλοσυνδέονται με την κοινωνική πραγματικότητα  στην Ιαπωνία, όπως τα είδαμε να συνυπάρχουν έξοχα  στο ” Nobody Knows” και στο ” Still Walking”.  Ο Κορέ-Εντα μακριά από την Αριστοτελική ηθική, μας καλεί να αγκαλιάσουμε, έναν πατέρα που δηλώνει οτι είναι κλέφτης,  γιατί δεν έμαθε τίποτα άλλο να κάνει και μια μητέρα που πράττει το ίδιο, δύο γονείς χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι, μαθαίνοντας να ζουν με τα λίγα, που δεν τα κέρδισαν με τον εντιμότατο τρόπο.

Η αχτίδα φωτός βρίσκεται  στα παιδιά και δει στο γιο, όπου ο σκηνοθέτης,  από ένα σημείο και μετά, τον καθιστά το πρόσωπο κλειδί της ιστορίας του, σε ένα δίλημμα με ποικίλες προεκτάσεις. Οι αποφάσεις μπορεί να είναι καθαρτικές και λυτρωτικές. Το σινεμά του Κορέ-Έντα με το σινεμά των Νταρντέν πηγαίνει χέρι-χέρι. Σε κάποιες ταινίες επιλέγουμε Κορέ-Έντα, σε κάποιες άλλες Νταρντέν.

Tο ” Shoplifters”,  παρότι κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα, δεν θεωρείται από τις αξιομνημόνευτες στιγμές του Ιάπωνα σκηνοθέτη. Κρατήσαμε μια υπέροχη στιγμή, με τους γονείς- oπου για χρόνια δεν έκαναν έρωτα-  τελικά να κάνουν, στον μοναδικό χώρο των λίγων τετραγωνικών που εκεί  τρώνε, εκεί όλοι κοιμούνται, μια σκηνή απρόβλεπτης εξέλιξης, αλλά μοναδικής αισθητικής, ανάμεσα στα νουτλς και στα γυμνά κορμιά.

3. Ο Υποψήφιος (2/5)

Παραγωγός και σκηνοθέτης της ταινίας είναι ο Τζέισον Ράιτμαν, γνωστός για τις ταινίες “Juno” και “Up in the Air”.

Κέρδισε το ενδιαφέρον του, η πραγματική ιστορία του γερουσιαστή Γκάρι Χαρτ , διεκδικώντας το χρίσμα των Δημοκρατικών, για τις Προεδρικές Εκλογές του 1988. Ο φιλόδοξος Χαρτ, που είχε στο προεκλογικό του πρόγραμμα, φοροελαφρύνσεις στους αδυνάμους, βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, εξαιτίας της δημοσιοποίησης  μιας εξωσυζυγικής σχέσης, εκείνη την περίοδο, που όπως πιστεύεται,  του στέρησε τη δυνατότητα να κοντράρει τον μετέπειτα  νικητή των εσωκομματικών εκλογών, τον Μάκλ Δουκάκης.

Για τον  Ράιτμαν,  το βασικό δίλημμα είναι, εάν υπάρχουν όρια  στο δημοσιογραφικό επάγγελμα, πού διαχωρίζεται η προσωπική ζωή από τη δημόσια, σε πρόσωπα που διεκδικούν τη ψήφο του λαού.  Εν αντιθέσει με το “ The Post” του Σπίλμπεργκ ο Καναδός σκηνοθέτης, δεν φαίνεται να πείθεται από την επιθυμία των δημοσιογράφων να “ βγάλουν” το λαβράκι και τους δείχνει πρόθυμους να διεισδύσουν χωρίς ενοχές σε κάθε προσωπική στιγμή του Χαρτ. Τον Αμερικανό γερουσιαστή, τον δείχνει με υπερβολικά ρομαντική διάθεση, ως έναν ανιδιοτελή πολιτικό, που έχει και μια παράλληλη σχέση, “αλλά δεν πρέπει να τον κρίνουμε από αυτό το γεγονός αλλά από την πολιτική του δράση”, κατά τον Ράιτμαν.

Ο  προβληματισμός του Ράιτμαν -επί του θέματος- είναι επιφανειακός,  όπως είναι και μονόπλευρος στο πως παρουσιάζει τους δημοσιογράφους,  δηλαδή σαν μονάδες, αγνοώντας,  οτι τις αποφάσεις τις λαμβάνουν εκδότες και άλλου είδους πρόσωπα.  Δείχνει τον Χαρτ σαν θύμα και εμμέσως πλην σαφώς απενοχοποιεί και τον Μπιλ Κλίντον στην περιβόητη υπόθεση Λεβίνσκι, δέκα χρόνια αργότερα.

Αποτυπώνει τη δεκαετία του ’80, όπως ακριβώς ήταν (κοστούμια, σκηνικά και ατμόσφαιρα),ενώ  συνάδει με το παρουσιαστικό του Χαρτ, ο πρωταγωνιστής, o Χιου Τζάκμαν. Η ωραία Βέρα Φαρμίγκα παίζει το ρόλο της γυναίκας του Χαρτ, της πληγωμένης αλλά έτοιμης να στηρίξει τον άντρα της, όπως έπραξε και η Χίλαρι.

4. Ο Κόσμος σου Ανήκει (1.5/5)

Έχοντας τις πλάτες και τις γνωριμίες του Κώστα Γαβρά, ο υιός, ο Ρομέν Γαβράς, το 2010, έβαλε στην άκρη τα ομολογουμένως επιτυχημένα μουσικά ντοκιμαντέρ του , για να καταπιαστεί με τη σκηνοθεσία, όπως για παράδειγμα ήταν η κωμική γκαγστερική ταινία “ Θα έρθει η μέρα και για μας”, με τον Βενσάν Κασέλ.  Τότε, πριμοδοτήσαμε την προσπάθειά του, αναγνωρίζοντας την αγωνία ενός νέου παιδιού, για  να διαφοροποιηθεί από το σινεμά του  διάσημου πατέρα του.  8 χρόνια μετά, οι δικαιολογίες δεν υφίστανται. Ο Ρομέν Γαβράς, διαλέγει γνώριμα πρόσωπα της μεγάλης οθόνης, ξανά τον Κασέλ , την Ιζαμπέλ Ατζανί και βάζει πρωταγωνιστή του, τον Καρίμ Λεκλού.

Μετά τη φυλακή, ο νεαρός ψάχνει το νήμα μιας νέας “ νόμιμης” ζωής, αλλά πάντα( όπως συνήθως συμβαίνει) υπάρχει άλλη μία πρόκληση, άλλη μία παρανομία. Το σενάριο, είναι φτερό στον άνεμο και δεν φαίνεται τίποτα να είναι ικανό( ούτε το κωμικό στοιχείο, ούτε το ψευτοδραματικό) για να κερδίσει την προσοχή μας… επί μακρόν.

5.  Κουρσκ (0/5)

Τι κι αν ο διάσημος Γάλλος σκηνοθέτης Λικ Μπεσόν( του Βαθύ Γαλάζιου),  ζήτησε τη συνεισφορά του Υπουργείου Άμυνας της Ρωσίας πριν  ξεκινήσει τα γυρίσματα της ταινίας, τι κι αν ανέθεσε σε έναν άλλο εκλεκτό συνάδελφό του, το Δανό Τόμας Βίντερμπεργκ ( Οικογενειακή Γιορτή, Το Κυνήγι) να αναλάβει τη σκηνοθεσία, παραμένοντας ο ίδιος μόνο παραγωγός, τι κι αν ξόδεψε 35 εκατομμύρια ευρώ( και από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης), το έργο Κουρσκ, αποτελεί μια εξοργιστική κινηματογραφική παρωδία.

Η ταινία είναι βασισμένη στη βύθιση του υποβρυχίου Κ-141 το 2000,όπου έχασαν τη ζωή τους 118 Ρώσοι στρατιώτες. Το σενάριο ανήκει στον Ρόμπερτ Ροντάτ( Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν), βασισμένο στο βιβλίο του Ρόμπερτ Μουρ « A Τime to Die». Το Κουρσκ βρισκόταν στη θάλασσα για πραγματοποίηση άσκησης εκτόξευσης εικονικών τορπιλών εναντίον της ναυαρχίδας Πέτρος ο Μέγας. Τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου του 2000, πύραυλοι Κρουζ εκτοξεύτηκαν από το υποβρύχιο σύμφωνα με τον τότε Ρώσο Υπουργό Εθνικής Άμυνας Ίγκορ Σεργκέγιεφ και αναμενόταν αναφορά στις 18:00 ώρα Ρωσίας, αλλά η επαφή υποβρυχίου με το αρχηγείο των επιχειρήσεων της άσκησης δεν έγινε ποτέ. Το σκάφος βυθίστηκε στα 108 μέτρα. Η Ρωσική επιχείρηση διάσωσης απέτυχε εξ αιτίας ισχυρών υποθαλάσσιων ρευμάτων και των ισχυρών ανέμων που επικρατούσαν στη Θάλασσα του Μπάρεντς και έτσι το Ρωσικό  σκάφος δεν προσέγγισε το καθηλωμένο υποβρύχιο. Η ταινία ενώ μιλάει για τους Ρώσους  είναι στα αγγλικά. Το πρώτο μεγάλο ατόπημα. Για να ξεχωρίσει κανείς ποιους εκπροσωπεί ο Κόλιν Φερθ, αναγνωρίζεται από τη στολή που φοράει και μόνο.

Το έργο  έχει μαζεμένα πολλά γνώριμα κλισέ, ακόμα και για τους αρχάριους σινεφίλ. Η γιορτή και η χαρά πριν την καταιγίδα, επί παραδείγματι ή όταν η  φωτιά “γλύφει” τους στρατιώτες, αλλά η πρωταγωνιστική ομάδα, θα την γλιτώσει. Ο βασικός πρωταγωνιστής δε( Ματίας Σένερτς) , θα ξεπεράσει όλες τις απίθανες αναποδιές, τον βλέπουμε επί ώρα γυμνό στο βυθό  (και χωρίς μάσκα οξυγόνου), να προσπαθεί να επιδιορθώσει τη βλάβη. Η ταινία( που παίζει και η Λέα Σεντού,  αποτελεί  τραγέλαφο, ενός σοκαριστικού περιστατικού με 118 νεκρούς και οι Μπεσόν- Βίντερμπεργκ, απλώς ξόδεψαν ευρωπαϊκά χρήματα. Απαράδεκτη ταινία.

Κυκλοφορούν επίσης οι ταινίες