Ζώνη Ενδιαφέροντος

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

Ενώ η ανησυχία στον πλανήτη κορυφώνεται  από τις συνέπειες των συγκρούσεων,  σε Παλαιστίνη, Ουκρανία και Σουδάν, οι ενδείξεις προοιωνίζουν δυσοίωνο το άμεσο μέλλον, με  έναν ακόμη παγκόσμιο  πόλεμο να βρίσκεται στα σκαριά.   Η κινηματογραφική κοινότητα από νωρίς έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, μέσα από μια σειρά πρόσφατων  ιστορικών ταινιών που αποτύπωναν τις συνέπειες της μισαλλοδοξίας, της βίας και των εθνικών εκκαθαρίσεων, όπως επί παραδείγματι τα έργα «1917» , « Ο Γιος του Σαούλ» και το « Μια Κρυφή Ζωή».

Ένας Βρετανός σκηνοθέτης, ο Τζόναθαν Γκλέιζερ, που χαίρει της εκτίμησης των συμπατριωτών του- τον οποίο γνώρισαν μέσα από τα  μουσικά βίντεο για τους  Radiohead και Massive Attack , αλλά κι από τις δικές του ταινίες,  που προκαλούν αντιφατικά συναισθήματα, από   το «Ερωτικό Κτήνος» (με τον Μπεν Κίνγκσλεϊ), από το  »Birth» (με την Νικόλ Κίντμαν) ,  από το « Κάτω από το Δέρμα» (με την Σκάρλετ Γιόχανσον)-  εκπλήσσει εκ νέου το κοινό του, με την τελευταία του ταινία «  Ζώνη  Ενδιαφέροντος» για την οικογενειακή καθημερινότητα του διοικητή των Ες Ες και υπεύθυνο για την « εύρυθμη» λειτουργία των θαλάμων αερίων του Άουσβιτς, Ρούντολφ Χος(  ή Ες).

Ο Χος, προτού ο Χίτλερ ανέλθει  στην εξουσία, ήταν ήδη μέλος του ναζιστικού κόμματος της Γερμανίας, χαρακτηριζόμενος  ως πιστός στρατιώτης της ναζιστικής ιδεολογίας.

Το 1922 είχε εμπλακεί στη δολοφονία του φιλοκομμουνιστή δασκάλου Βάλτερ Κάντοβ και φυλακίστηκε για πέντε χρόνια. Όταν αποφυλακίστηκε  το 1928,  γίνεται μέλος της εθνικιστικής ένωσης « Αρταμάνοι» που εξυμνούσε την αρεία  φυλή και στοχοποιούσε τους εβραίους. Εκεί γνώρισε τον μετέπειτα αρχηγό των Ες Ες Χάινριχ Χίμλερ, εκεί γνώρισε και την Χέντβιγκ Χένσελ, την μετέπειτα σύζυγό του, με την οποία απέκτησαν πέντε παιδιά.

« Εργάστηκε» σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης, έως ότου το 1940 ανέλαβε τη διοίκηση του Άουσβιτς στην πολωνική πόλη Οσβιέτσιμ, το 1941 και  του Άουσβιτς 2 , εκεί που  συντελέστηκαν τα μεγαλύτερα εγκλήματα  στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ο Τζόναθαν Γκλέιζερ, εξετάζει  τη γενοκτονία των εβραίων από την αντίθετη οπτική, εξετάζοντας  τι ακριβώς συνέβαινε σε απόσταση αναπνοής από το στρατόπεδο εξόντωσης, στη γειτνιάζουσα πολυτελέστατη διώροφη βίλα του ζεύγος Χος-Χένσελ. Η κάμερα του Γκλέιζερ , εστιάζει στα δύο κεντρικά πρόσωπα και στη βίλα τους, η οποία  ήταν απαστράπτουσα, επενδυμένη με γυψομάρμαρο, διακοσμημένη με έργα τέχνης,  με τεράστια πισίνα στον κήπο της,  ένα μεγάλο τραπέζι στην αυλή για τις ατελείωτες συζητήσεις  και μια τσουλήθρα,   για να παίζουν τα παιδιά, δίπλα από την ξύλινη περίφραξη. Ποιοι άραγε επιλέχθηκαν να τη διακοσμήσουν και πώς βρέθηκαν τα έργα τέχνης στο σπίτι τους;

Εμφανίζεται στην ταινία  και η  νταντά- αποφυγή spoiler για τον καθοριστικό  ρόλο της- αλλά και του υπηρετικού προσωπικού. Ποια ήταν  άραγε η πραγματική ιδιότητά του;

Από το παράθυρο των υπνοδωματίων διακρίνονται τα κρεματόρια, καμιά φορά ακουγόντουσαν κραυγές και ενίοτε οι ένοικοι οσφραίνονταν την «ιδιαίτερη» μυρωδιά, που έβγαινε από τις καμινάδες. Ο Ρούντολφ Χος, είχε ιδιαίτερη αδυναμία στα παιδιά του και τις Κυριακές έπαιζαν με τα άλογα στους στάβλους. Η Χέντβιγκ Χένσελ ενδιαφερόταν για την καλοπέρασή της, χαρακτηρίζοντας την περιοχή, ως  τον « παράδεισό της» κι όταν ο σύζυγός της, πήρε μετάθεση, του είπε « εγώ , εδώ θα μείνω, δεν πάω πουθενά».

Εάν στην άλλη πλευρά του ξύλινου φράχτη  δεν υπήρχε το στρατόπεδο συγκέντρωσης, η ταινία δεν θα είχε λόγο ύπαρξης, εξαιτίας ενός επαναλαμβανόμενου μοτίβου συμβατικών αξιών, μιας νεοφερμένης αστικής οικογένειας.

Αντιθέτως, ο Γκλέιζερ υπονομεύει και καταλύει με το γάντι την εικόνα του ζεύγους, εντελώς σουρεαλιστικά, και με τον σαρκασμό του πρωτομάστορα Μπουνιουέλ στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα αλλά  και με  τον κινηματογραφικό κυνισμό  του  Χάνεκε στο δια ταύτα,    υπονοώντας ότι η  άρχουσα τάξη, στηριζόταν   και σε κλοπιμαία και στις  μαζικές δολοφονίες.

Η τελευταία τελεία του σκηνοθέτη μπαίνει στο χωροχρόνο  της εποχής μας,  στο Μουσείο του Άουσβιτς , με μια ανοιχτή διττή ερμηνεία , όταν το πρόσωπο που το  ξεσκονίζει, από τη μια καθαρίζει μηχανικά, χωρίς να διαθέτει την ενσυναίσθηση και το  δέος, αλλά ταυτόχρονα,   για τον Τζόναθαν Γκλέιζερ,  ο χώρος αποτελεί  το μοναδικό απτό στοιχείο του τι συνέβη και το πόσο σημαντικό είναι, να υπάρχει το αποτύπωμα της μνήμης, όπως επίσης και η έλλειψη αδιαφορίας για όσα συμβαίνουν δίπλα μας.

Η ταινία είναι στη γερμανική γλώσσα και τους δύο  κεντρικούς ρόλους  αναλαμβάνουν οι Κρίστιαν Φρίντελ( Λευκή Κορδέλα)-Σάντρα Χούλερ( Ανατομία μιας Πτώσης, Τόνι Έρντμαν).

Μεγάλο Βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών 2023

 Ζώνη  Ενδιαφέροντος από την Πέμπτη 14/12 στους κινηματογράφους