Η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης ή “άρες μάρες κουκουνάρες”; Η άποψη μας για το “Knight of Cups” του Τέρενς Μάλικ

Ανταπόκριση-Κριτική από Φεστιβάλ Βερολίνου Ιάκωβος Γωγάκης

Ο άνθρωπος που έκανε εκκωφαντική τη παρουσία του τη δεκαετία του ’70 με δύο σερί αριστουργήματα, το “Badlands” και τις ” Ημέρες Ευτυχίας” κι ένα τρίτο 20 χρόνια αργότερα, τη ” Λεπτή Κόκκινη Γραμμή”, τα τελευταία χρόνια έχει επιδοθεί σε έναν ατέρμονο πειραματισμό φιλόδοξων από τη μια εγχειρημάτων, που από την άλλη  δεν πατούν σε κάποια στέρεα σεναριακή βάση και προδίδουν την εικαστική του πανδαισία. Από το ” Δέντρο της Ζωής” του 2011  μέχρι τούτο εδώ, το ” Knight of Cups”,  ο Τέρενς Μάλικ ανακυκλώνει τις υπαρξιακές του ανησυχίες για τον ανθρώπινο πόνο, τη ψυχική δυστυχία και την απώλεια, μέσα από ακατανόητες ακόμα και για τους συνεργάτες  και παραγωγούς του( βλέπε Μπραντ Πιτ) να δώσουν υπόσταση και να υποστηρίξουν σθεναρά το δημιούργημα του.

Ένας από τους ηθοποιούς του ” Knight of Cups” ο Αντόνιο Μπαντέρας πριν αποδεχθεί τη πρόταση του Μάλικ του ζήτησε να διαβάσει το σενάριο της ταινίας. Έλαβε την απάντηση ” Δεν υπάρχει σενάριο” και πράγματι αυτή είναι η αλήθεια.

Ανάμεσα σε κάρτες των ταρώ, το έργο χωρίζεται σε κεφάλαια. Υπάρχει ένας αφηγητής( ακούμε τη φωνή του Μπεν Κίνγκσλεϊ),  υπάρχει ένα κεντρικό πρόσωπο που ακολουθεί κατά πόδας η κάμερα, ο Ρικ( Κρίστιαν Μπέιλ) και το υπόλοιπο λαμπερό κάστ( Κειτ Μπλάνσετ, Νάταλι Πόρτμαν, Γουές Μπέντλεϋ, Μπράιαν Ντένεχι κ.α) εμφανίζεται σποραδικά.

Τι βλέπουμε; Toν ευκατάστατο Ρικ – στην επίσημη σύνοψη εμφανίζεται ως εργαζόμενος του Χόλιγουντ κάτι που δεν προκύπτει από το έργο-  χαμένο μέσα σε ένα κόσμο ψευδαισθήσεων, στοιχειωμένο από την απώλεια ενός δικού του ανθρώπου να βρίσκεται σε μια ρευστή κατάσταση και να προσπαθεί να προσδιορίσει τη ταυτότητα του, περικυκλωμένος από το υπόλοιπο κοντινό του ανθρώπινο βασίλειο( γυναίκα, πατέρας, αδελφός, κλπ).

Ο Τέρενς Μάλικ εκτός από σκηνοθέτης είναι καθηγητής φιλοσοφίας του Χάρβαρντ και λάτρης της Χεγκελιανής σκέψης.  Αυτή η υπενθύμιση είναι καίρια γιατί ολόκληρο το έργο προσπαθεί να δομηθεί πάνω στη σφαίρα της  ταυτότητας του όντος , όπως την όρισε με τη διαλεκτική του μέθοδο ο Χέγκελ(ταυτότητα της ταυτότητας και της μη ταυτότητας) και για τη συνείδηση, στο εγχειρίδιο του ” Η Φαινομενολογία του Πνεύματος”. Εξαιρετική η έμπνευση, μη αποτελεσματική η  κινηματογραφική αποτύπωση.

Έτσι λοιπόν ο ήρωας του σκηνοθέτη γίνεται η μετενσάρκωση των δυσνόητων για το ευρύ κοινό φιλοσοφικών θεωριών, μαζί με μια οπτική που θυμίζει τη ” Τέλεια Ομορφιά” του Σορεντίνο,  για το σκεπτόμενο άτομο μέσα στο κόσμο της υπέρμετρης χλιδής. Είχε το ενδιαφέρον της αυτή η οπτική, έμεινε όμως ακατέργαστη.

Στην ασάφεια του  Μάλικ έρχεται να προστεθεί η σκηνοθετική του φλυαρία, των  ακατάπαυστων αλλαγών στα πλάνα, που γίνονται επαναλαμβανόμενα, βάζουν στην άκρη την έτσι κι αλλιώς υποτυπώδη ιστορία και μετεξελίσσεται το έργο σε ένα κολάζ εικόνων του νερού, της φύσης και του αέρα, ένα ντοκιμαντέρ πειραματικού τύπου.

Το “Knight of Cups” διαγωνίζεται για τη Χρυσή Αρκούδα, το μεγάλο βραβείο της διοργάνωσης.