Αρν Μπίρκενστοκ

Συνέντευξη στη Μερόπη Κυριάκου-Κακοπιέρου

Ο Αρν Μπίρκενστοκ (Arne Birkenstock) βρέθηκε τον προηγούμενο μήνα στη Νέα Υόρκη συνοδεύοντας τη ταινία του “Beltacchi-The Art of Forgery”, η οποία προβλήθηκε στα πλαίσια του Γερμανικού Φεστιβάλ κινηματογράφου, και παρουσιάσαμε πρόσφατα στο site μας. Το ντοκιμαντέρ το οποίο αφορά τη δράση του Wolfgang Beltracchi, σχετικά με τη πλαστογράφηση αρκετών έργων τέχνης, εξασφάλισε ήδη διανομή στις κινηματογραφικές αίθουσες της Νέας Υόρκης από τις αρχές του 2015 για τον ερχόμενο Αύγουστο. Συνομιλήσαμε μαζί του.

Το φιλμ “Beltacchi-The Art of Forgery” ανοίγει σε μερικές ώρες εδώ στη Νέα Υόρκη. Εξασφαλίσατε όμως ήδη ένα βραβείο από τη Γερμανική Ακαδημία Κινηματογράφου. Τι σημαίνει για εσάς η όποια διάκριση συνοδεύει το έργο σας;

Τα βραβεία της Γερμανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, είναι μια μικρογραφία των Όσκαρ ,έτσι αντιλαμβάνεσαι πως πρόκειται για μια σημαντική κινηματογραφική διοργάνωση. Αυτό εξ υπακούει πως το φιλμ έχει προβληθεί σε ένα αξιοσέβαστο αριθμό θεατών και επίσης όταν αρκετοί συνάδελφοι, από τους καλύτερους στον τομέα τους, αποφασίζουν πως η δουλειά σου είναι η καλύτερη της χρονιάς είναι αρκετά κολακευτικό. Πέραν αυτού ,ένα βραβείο εξυπηρετεί σίγουρα και οικονομικά, άμεσα ή έμμεσα, σε κάθε επόμενη απαιτούμενη επιχορήγηση για μια νέα δουλειά.

Πως προέκυψε η ιδέα για αυτό το ντοκιμαντέρ; Στην έρευνα μου βρήκα πως ο πατέρας σας υπήρξε ο νομικός σύμβουλός του Beltracchi σε αυτή την υπόθεση των πλαστών έργων. Πως χειριστήκατε τα τυχών διαπλεκόμενα συμφέροντα με το υλικό που προέκυψε στα χέρια σας;

Ναι αληθεύει. Ο πατέρας μου είναι ο δικηγόρος του ζεύγους Beltracchi σε αυτή την υπόθεση και μάλιστα ο ίδιος μου πρότεινε να ασχοληθώ κινηματογραφικά με αυτό το ενδιαφέρον θέμα. Τότε όμως δεν ήμουν σίγουρος εάν εγώ θα έπρεπε να είμαι αυτός ο οποίος θα το έκανε. Άρχισα να το ψάχνω περισσότερο, μίλησα με αρκετά άτομα τα οποία μπορούσαν να μου δώσουν κατεύθυνση και έγκυρη συμβουλή πάνω στο θέμα. Επειδή η υπόθεση δικαστικά είχε κλείσει, και αφού με διαβεβαίωσαν πως όλα θα ήταν εντάξει αποφάσισα να προχωρήσω. Διασφάλισα όμως εκ των προτέρων το ίδιο το υλικό, ότι δηλαδή δεν θα πρέπει να κόψω ή να αποκλείσω τίποτε από τα όσα θα καταγραφούν.

Ο Beltracchi στο φιλμ παρουσιάζει και αναπαράγει τα όσα έχει διαπράξει με μια υπερηφάνεια, εάν μου επιτρέπεται να τον χαρακτηρίσω έτσι. Πόσο πρόθυμος ήταν στο να μιλήσει;

Ήταν πολύ ανοικτός από την αρχή με την ιδέα του φιλμ και ο χαρακτηρισμός τον οποίο δίνεις δεν είναι καθόλου υπερβολικός. Στο φιλμ είναι πολύ ομιλητικός και επιδειξίας, του αρέσει να μιλά για το εαυτό του με αυτοθαυμασμό πάντα.

Ο ίδιος παρακολούθησε το φιλμ; Ποια ήταν η αντίδραση του;

Το παρακολούθησε και το τελικό αποτέλεσμα δεν του άρεσε. Όταν κινηματογραφούσα τον ίδιο, ένιωθε πως είχε τον έλεγχο στα όσα συνέβαιναν αλλά στο φιλμ περιλαμβάνονται και άλλα πρόσωπα με διαφορετική οπτική. Αυτό δεν μπορεί να το ελέγξει και δεν του αρέσει. Ο Beltracchi θεωρεί τον εαυτό του ιδιοφυή καλλιτέχνη και οτιδήποτε αρνητικό δεν του είναι ευχάριστο. Όλη αυτή η αυτοπεποίθηση δεν προκύπτει μόνο από την προσωπικότητα του αλλά και εξαιτίας των όσων κατά καιρούς ακούστηκαν από τους διάφορους ειδικούς, εκτιμητές, κριτικούς τέχνης κτλ. Όταν για παράδειγμα ένα πλαστό έργο του Marx Ernst, δημιούργημα Beltracchi ήρθε στο φως όλοι μίλησαν για το καλύτερο έργο του καλλιτέχνη. Η ίδια η γυναίκα του Ernst  έτυχε να σταθεί μπροστά από έργο του και να πει πως είναι ο καλύτερος πίνακας τον οποίο είχε ζωγραφίσει ο σύζυγος της.

Στο φιλμ μας δίνετε πολλές πληροφορίες γύρω από τη δράση του Beltracchi. Τι είναι αυτό που θα θέλατε σίγουρα να επικοινωνήσετε στο κοινό με αυτή τη δουλειά;

Κάποιος μπορεί να πει πως εάν αυτά τα έργα είναι πράγματι τόσο σπουδαία τι σημασία έχει εάν είναι πλαστά. Αυτό που θα ήθελα να του εξηγήσω είναι τη διαφορά πλαστού και αυθεντικού. Το ζήτημα δεν είναι οι όμορφοι πίνακες. Το όλο θέμα αφορά στη δημιουργική διαδικασία. Τι είναι τέχνη, τι είναι η αύρα του αυθεντικού. Είναι ο νους πίσω από τη δημιουργία.

Ο Beltracchi είναι ζωγράφος με πτυχίο καλών τεχνών. Προτίμησε όμως την πλαστογραφία αντί της δημιουργίας. Πέραν από το κερδοσκοπικό κομμάτι αυτής του της απόφασης, μετά από τις τόσες ώρες που ξοδέψατε μαζί του, τι κατά την άποψη σας ήταν αυτό που τον ώθησε σε αυτή τη διαδικασία;

Στο συμπέρασμα για αυτό το πράγμα το οποίο με ρωτάς κατέληξα όταν τελείωσα με τα γυρίσματα και είχα στη κατοχή μου 60-70 ώρες καταγεγραμμένης εικόνας και έπρεπε να καταλήξω με τι από όλα θα καταπιαστώ. Όταν αποφάσισα προς ποια κατεύθυνση θα κινηθώ τελικά, πόσο δύσκολη και ουσιαστική είναι η διαδικασία της δημιουργίας κατάλαβα πως αυτό που φοβάται πραγματικά ο Beltracchi είναι τον άσπρο καμβά. Δεν δημιουργεί. Ο φόβος του έγκειται ακριβώς σε αυτό. Απλά αναδημιουργεί κάτι που δεν του ανήκει. Αυτή είναι η διαφορά της τέχνης από τη δεξιοτεχνία.

Από τα όσα έχω παρακολουθήσει, δεν έχω καταλήξει εάν ο Beltracchi έχει την τέχνη σε μεγάλη υπόληψη.

Ο Beltracchi γνωρίζει πολλά περί τέχνης και σίγουρα αγαπά τη δουλειά πολλών καλλιτεχνών. Θα τολμούσα να πω πως ίσως ζηλεύει τη δουλειά την οποία έχουν κάνει και πιστεύει πως μέσα από την αντιγραφή των έργων τους πως είναι ισάξια καλός καλλιτέχνης. Τώρα αν την εκτιμά θα έλεγα και ναι και όχι και αυτό γιατί ενώ γνωρίζει τόσο καλά το έργο κάποιων και με αυτούς ασχολήθηκε, ταυτόχρονα μιλά για αυτούς τόσο υποτιμητικά. Στο φιλμ προσπάθησα να τον δείξω όπως ακριβώς είναι, χωρίς κριτική ή ωραιοποίηση. Όταν δημιουργεί είναι  συγκεντρωμένος και εργατικός ενώ όταν δεν δουλεύει είναι ένας αντιπαθητικός πολυλογάς.

Υπάρχει κάτι ενδιαφέρον όσων αφορά τη προσωπικότητα του;

Το ότι είναι ένας επιζών. Νομίζω πάντα θα βρίσκει τον τρόπο να είναι. Να σου δώσω ένα παράδειγμα. Η φυλακή δεν είναι μια εύκολη κατάσταση και ένα τέτοιο περιβάλλον δεν το βιώνουν όλοι καλά. Ο Beltracchi όταν έκτιε τη ποινή του άρχισε να ζωγραφίζει τους συγκρατούμενους του και τις οικογένειες τους μέσα από τις φωτογραφίες τις οποίες του έφερναν, έτσι ήταν προστατευμένος και περνούσε καλά, σε αντίθεση με τη γυναίκα του που βρισκόταν στις γυναικείες φυλακές. Επιζεί των καταστάσεων.

Ποία ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε στην όλη διαδικασία;

Στο ντοκιμαντέρ πολλά πράγματα εναπόκεινται στην εμπιστοσύνη που θα επιδείκνυα στο αντικείμενο μου και αυτό καταλαβαίνεις πως αφού μιλάμε για έναν άνθρωπο που έχει εγκλιματίσει με απάτη η εμπιστοσύνη δεν είναι κάτι που τον χαρακτηρίζει. Η δεύτερη μεγάλη μου δυσκολία ήταν το να έχω την άλλη πλευρά μπροστά στη κάμερα. Δεν θέλω να μικρύνω τη σημασία της απάτης του Beltracchi αλλά θα έλεγα πως δεν βρέθηκε και κάποιος να τον σταματήσει, είτε τον ίδιο είτε άλλους που εγκληματούν κατά παρόμοιο τρόπο. Ο Marx Ernst είναι νεκρός αλλά η ζήτηση των έργων του ζωντανή και πολύ υψηλή. Άρα δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο για την παγκόσμια αγορά τέχνης από το να έρθει στο φως ένας νέος πίνακας του καλλιτέχνη. Πολλής κόσμος έκανε λεφτά από τα έργα του Beltracchi. Αυτή τη πλευρά δεν κατάφερα να την έχω στο φιλμ.