Μάρκο Γουίλμς& Ganzeer

“Εγώ με την κάμερα και αυτοί με τις πέτρες”

Συνέντευξη στη Μερόπη Κυριάκου-Κακόπιερος

Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ, του γερμανού σκηνοθέτη Μάρκο Γουίλμς (Marco Wilms) «Art War» που αφορά στην πιο ειρηνική πτυχή μιας αιματηρής επανάστασης, της Αραβικής Άνοιξης, προβλήθηκε τον προηγούμενο μήνα στη Νέα Υόρκη στα πλαίσια του Γερμανικού φεστιβάλ κινηματογράφου. Η δράση των παντός είδους καλλιτεχνών στους δρόμους του Καϊρου, οι οποίοι κατέγραφαν, περιέγραφαν και σχολίαζαν την επικαιρότητα αποτέλεσε το αντικείμενο του σκηνοθέτη. Ο ίδιος όπως και ένας εκ των πρωταγωνιστών αυτού του φιλμ, ο Αιγύπτιος γραφίστας Ganzeer βρέθηκαν για λίγο στο Μανχάταν και συνομίλησαν με το Screeneye.

Πως κατέληξες να καταπιαστείς με αυτή τη πτυχή της Αιγυπτιακής επανάστασης;

Μάρκο: Όπως όλοι, παρακολουθούσα έντρομος τις εικόνες από τον τηλεοπτικό μου δέκτη. Αποφάσισα να βρεθώ στο σημείο και όταν το έκανα εντόπισα αυτή την ποιητική πτυχή του αγώνα. Έτσι επικεντρώθηκα, -κατ’ εμένα- στο πιο ενδιαφέρον κομμάτι της. Η δημιουργικότητα και η έκφραση άρχισε να ξυπνά και να εξαπλώνεται στη χώρα ακριβώς μετά την αποχώρηση του Μουμπάρακ από την εξουσία. Οι τέχνες άρχισαν να ανθούν κάτω από αυτές τις περίεργες συνθήκες. Τίποτε παρόμοιο δεν υπήρξε ποτέ ξανά στο παρελθόν. Γινόντουσαν πράγματα εξαιτίας αυτής της επανάστασης και αυτό ήταν σπουδαίο. Στην αρχή ξεκίνησα από το να καταγράφω με την κάμερα μου τα πολιτικά γεγονότα αλλά μόλις βρέθηκα μπροστά σε αυτή τη δράση αντιλήφθηκα πως τα πολιτικά γεγονότα είναι μονάχα η επιφάνεια και έτσι άλλαξα πορεία.

Πόσο εύκολο ήταν το να πείσεις τους καλλιτέχνες-επαναστάτες, να σε εμπιστευθούν για αυτό το φιλμ;

Μάρκο: Δεν ήταν εύκολο. Επίσης πρέπει να πω πως και εγώ χρειάστηκε να αναπροσαρμόσω τον τρόπο διεκπεραίωσης της δουλειάς μου μαζί τους. Συνήθως ακολουθώ μια συγκεκριμένη δομή, την οποία και προαποφασίζω πριν ξεκινήσω τα γυρίσματα για ένα ντοκιμαντέρ. Σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο. Οι καλλιτέχνες αποφάσιζαν, ενεργούσαν και εγώ απλά κατέγραφα τη δράση.

Ganzeer: Αρκετοί σκηνοθέτες έτυχε να μας προσεγγίσουν εκείνες τις πρώτες μέρες, όπως και αργότερα. Μάλλον δεν μπορούσαμε να βρούμε μια κοινή γλώσσα στο τι ήθελαν από εμάς και πως ήθελαν να το καταγράψουν με το πώς εμείς ενεργούσαμε. Πολλοί ερχόντουσαν για 2-3 βδομάδες να πάρουν πλάνα και έφευγαν. Ο Marco έμεινε μαζί μας για 2 χρόνια. Αυτό είναι μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο μπορείς να καταλάβεις και να επικοινωνήσεις με έναν άνθρωπο και φυσικά να τον εμπιστευθείς. Τον δεχτήκαμε, μάλλον αφού είδαμε πως προσέγγιζε με αληθινό σεβασμό όλο αυτό το οποίο δημιουργούσαμε εκεί έξω στους δρόμους.

Οι συνθήκες δουλειάς με το συνεργείο ήταν μια απλή υπόθεση;

Μάρκο: Δεν ήταν εύκολο και γι’ αυτό το λόγο άλλαξα κατά περιόδους πολλούς από τους πρώτους μου συνεργάτες. Επίσης το γεγονός ότι δεν περιορίστηκα σε μια μόνο καλλιτεχνική δράση αλλά περιέλαβα συγγραφείς, καλλιτέχνες του δρόμου, γραφίστες, μουσικούς κτλ αυτό έκανε το έργο μου ακόμη πιο δύσκολο όχι μόνο ως προς τη περισυλλογή των εικόνων αλλά και ως προς το να καταλήξω πως θα χρησιμοποιούσα όλα αυτά που κατέγραψα. Όμως όλες οι δράσεις αποτέλεσαν έμπνευση για αυτή τη δουλειά.

Υπήρξαν φορές που αισθάνθηκες τόσο φόβο ώστε να σκεφτείς να σταματήσεις το φιλμ;

Μάρκο: Το φιλμ όχι αλλά τα γυρίσματα σίγουρα. Συνήθως κινούμουν με το πλήθος των διαδηλωτών και αποτελούσα μέρος της ομάδας. Εγώ με την κάμερα και αυτοί με τις πέτρες. Εάν ήσουν προσεκτικός ήσουν ασφαλής. Φοράς κράνος, είσαι εξοπλισμένος με αντιασφυξιογόνες μάσκες κτλ. Υποτίθεται πως όταν είσαι επαγγελματίας και κρατάς κάμερες και εξοπλισμό αυτό σε προστατεύει από το να κτυπηθείς από ελεύθερο σκοπευτή. Αυτό φυσικά καμιά φορά λειτουργεί και αντίστροφα. Γίνεσαι στόχος. Υπήρξαν κάποιες φορές όπου τα επεισόδια ήταν εντονότερα και η κατάσταση πολύ επικίνδυνη. Προσπάθησα να προστατεύω τον εαυτό μου με το να απομακρύνομαι. Όπως βλέπεις, ευτυχώς γλύτωσα.

Μπορεί να υπάρξει πραγματικά ειρηνική επανάσταση;

Ganzeer: Δύσκολη ερώτηση και δύσκολη απάντηση. Από τη μια αν αξιολογήσω τη κατάσταση σήμερα θα έλεγα πως αυτοί που μετρούν νίκες υπέρ τους είναι αυτοί που κατέχουν τα όπλα, ο στρατός και η αστυνομία. Από την άλλη, ναι πιστεύω πως μπορεί να υπάρξει. Έζησα μια. Αποτέλεσα μέρος της και υπάρχει ακόμα εκεί έξω. Δεν θα σταματήσω ποτέ να κριτικάρω την πολιτική ηγεσία ή ότι άλλο με την τέχνη μου. Όλα όσα έχουν γίνει μέσα από την τέχνη σίγουρα θα φέρουν αλλαγές, όχι τώρα αλλά σε βάθος χρόνου σίγουρα. Τα πράγματα δεν είναι τα ίδια. Τίποτε δεν πάει χαμένο.

Mάρκο: Είναι κάπως λυπηρό. Το καθεστώς στην Αίγυπτο εξακολουθεί να μην είναι αυτό που οι επαναστάτες, που ο κόσμος ζητά και έτσι παρότι εκεί έξω υπάρχει τόση δράση δεν μπορούν οι καλλιτέχνες να έχουν ουσιαστικά φωνή. Για να καταλάβεις τι γίνεται, έλαβα 3 διαφορετικές προσκλήσεις για κάποια φεστιβάλ στη μέση Ανατολή και οι τρεις ακυρώθηκαν γιατί το φιλμ δεν είναι ευπρόσδεκτο. Δεν θέλουν αυτούς τους ανθρώπους που δρουν με τόση συνέπεια, με έναν ειρηνικό αλλά άκρως καυστικό τρόπο, να αποτελούν παράδειγμα. Έτσι στην Αίγυπτο δεν μπορώ να προβάλω το φιλμ. Δεν ξέρω για πόσο…Ίσως για τα επόμενα 3 με 5 χρόνια.

Ο νεαρός Αιγύπτιος γραφίστας Ganzeer

Το να προβληθεί το φιλμ στην Αίγυπτο δεν θέτει σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή των πρωταγωνιστών;

Ganzeer: Αυτό είναι λίγο σχετικό. Όσο οι καλλιτέχνες βρίσκονται στους δρόμους είναι έτσι και αλλιώς εκτεθειμένοι.

Πως αισθάνεσαι σήμερα μερικά χρόνια μετά την επανάσταση;

Ganzeer: Η επανάσταση ήταν το αποτέλεσμα μιας κλιμάκωσης γεγονότων ανά τα χρόνια. Ήταν μια αγνή έκφραση των προσδοκιών της νέας γενιάς. Τώρα με τους αφυπνισμένους η κατάσταση είναι διαφορετική. Με τους τρομοκράτες να καταστρέφουν τη χώρα και την ασφάλεια που δεν υπάρχει και άλλα πολλά που η κυβέρνηση δημιούργησε για να καταφέρει να οδηγήσει την επανάσταση σε αποτυχία, η ελπίδα κάπως έσβησε. Όλα εξελίσσονται τόσο άσχημα που το κοινό αίσθημα είναι η απογοήτευση.

Ποια ήταν η πιο έντονη σου σκέψη, αίσθηση, όταν βρισκόσουν εκεί έξω στους δρόμους;

Ganzeer: Υπήρξε κάποια στιγμή που νομίζω πως αισθανθήκαμε ότι μπορούσαμε όχι μόνο να αλλάξουμε την Αίγυπτο αλλά ολόκληρο το κόσμο. Την πιθανότητα να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον που παρόμοιο να μην προϋπήρξε. Ήταν η πρώτη φορά που είδα  ανθρώπους να ενεργούν χωρίς εγώ. Είδα τις καλύτερες ηθικές αξίες να υπάρχουν στ’ αλήθεια.

Πως επιλέγεις συνήθως τη θεματολογία των ντοκιμαντέρ σου;

Μάρκο: Θα έλεγα πως συνήθως τα ντοκιμαντέρ μου, θεματολογικά συγγενεύουν. Προσπαθώ να βρω κάτι ενδιαφέρον, που να μην έχει ξαναειπωθεί και που να είναι βεβαίως άξιο αναφοράς. Οι άνθρωποι που είναι έτοιμοι να υπερβούν τις γραμμές και τα υπάρχοντα όρια, με όποια δράση, με αφορούν. Η ατομική ελευθερία είναι κάτι το οποίο με ενδιαφέρει ιδιαίτερα να καλύπτω. Οι Ποιητικές εικόνες. Ο ρεαλισμός μ’ αρέσει αλλά με έναν άκρως κινηματογραφικό τρόπο. Θέλω τα πλάνα μου να μεταφέρουν πληροφορία αλλά σε ένα δεύτερο επίπεδο να αφήνουν το θεατή να καταλάβει κάτι παραπάνω. Να αναληφθεί το πλαίσιο, το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκτυλίσσονται τα όσα καταγράφω και να πάρει την αίσθηση της στιγμής.

Το «Art War» προβλήθηκε ήδη σε αρκετά κινηματογραφικά φεστιβάλ της Ευρώπης. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κοινού;

Mάρκο: Ενθουσιασμός ως επί το πλείστον, αλλά και έντονη ανάγκη για συζήτηση μετά τη προβολή.

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ