Καταπληκτικές ερμηνείες στο “The Vice”, έξυπνο σενάριο στον “Ένοχο” κι ένας συμβατικός Φαραντί στις ταινίες της εβδομάδας

Επιμέλεια-Κριτικές Ιάκωβος Γωγάκης

1.   Vice ( 3.5/5)

Το 2015, ο Άνταμ Μακεΐ , είχε βαλθεί να μας διδάξει το γλωσσάρι των οικονομικών όρων,  για τα CDO, για τα CDS, για το short selling, στην απόπειρα του να εξερευνήσει το πως έφτασε ο πλανήτης στην κρίση των ενυπόθηκων δανείων του 2008, αφήνοντας δεκάδες εκατομμύρια  ψυχές στο δρόμο και  εκατοντάδες χιλιάδες  άνεργους , σε μια μέρα μέσα.

Τρία χρόνια αργότερα, το ενδιαφέρον του ίδιου του σκηνοθέτη, όπως και του παραγωγού της ταινίας (Μπραντ Πιτ), μετατοπίστηκε παραδίπλα, στην κεντρική πολιτική σκηνή των Η.Π.Α και στην αναρρίχηση του βετεράνου πολιτικού των Ρεπουμπλικάνων (Ντικ Τσέινι), στην θέση του 46ου Αντιπροέδρου της χώρας ( το 2001), υπό την Προεδρία Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, παραμένοντας στο ίδιο χαρτοφυλάκιο μέχρι και την τελευταία μέρα του Μπους στην εξουσία, το 2009.
Ενώ μέχρι τότε, η θέση του Αντιπροέδρου, θεωρείτο διακοσμητική( κάτι ανάλογο με τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Ελλάδα), ο Τσέινι, προτού συμμετάσχει στην εσωκομματική εκστρατεία του Μπους το 2000 , πήρε διαβεβαιώσεις, για την αναβάθμιση της Αντιπροεδρίας. Το αίτημα του έγινε αποδεκτό. Το αποτέλεσμα, ήταν ο Ντικ Τσέινι, να είχε για μια οκταετία υπό τον έλεγχό του, την εποπτεία της κεντρικής κυβέρνησης, του Λευκού Οίκου και των Υπουργείων. Η κατασκευασμένη πληροφορία, ότι ο Σαντάμ Χουσέιν διέθετε χημικά όπλα, ήταν εν μέρει δικιά του κι ο ρόλος του ήταν καταλυτικός στον πόλεμο κατά του Ιράκ, μετά τις τρομοκρατικές ενέργειες κατά των δίδυμων πύργων. Ήταν κράτος εν κράτει( ήταν ισχυρότερος από τον Σόιμπλε στη Γερμανία). Κατηγορήθηκε, αλλά δεν καταδικάστηκε, για τις εντολές του,  να χρησιμοποιηθούν χημικά στο Ιράκ, όπως και για την συμμετοχή του ενεργειακού κολοσσού που διεύθυνε (Halliburton), σε διάφορα έργα, αλλά και σε δωροδοκίες αξιωματούχων.
Ο Μακεΐ, μολονότι καταλήγει στο να απογυμνώνει τον Τσέινι, αρχικά ωθεί το κοινό προς την αντίπερα όχθη, σπέρνει αμφιβολίες για την οπτική του ματιά( υπάρχει καθ ‘όλη τη διάρκεια του έργου ένα γοητευτικό παιχνίδι παραπλάνησης, επί παραδείγματι οι τίτλοι τέλους στα μισά του έργου), αλλά βαθμιαία ξεδιπλώνει όλο τον κυνισμό και την αλαζονεία του ήρωά του.

Είναι ευφάνταστο το γαϊτανάκι της εξουσίας … με μια  κινηματογραφική καθαρότητα .

Ο Ντικ Τσέινι  επιβάλλεται στον άβουλο Μπους Τζούνιορ, η Λιν Τσέινι  ( σύντροφος του Ντικ Τσέινι από τα φοιτητικά τους χρόνια την οποία ερμηνεύει η Έιμι Άνταμς ), επιβάλλεται στον άντρα της.

Ποιος καθοδηγούσε την υπερδύναμη τελικά; Για τον Μακεΐ σίγουρα όχι ο Μπους( Σαμ Ρόκγουελ).

Η απάντηση βρίσκεται στο δίδυμο “από ατσάλι” Ντικ και Λιν, που για χάρη της οικογενειακής αναρρίχησης στην εξουσία, δεν θα διστάζουν να αδειάσουν την μία από τις δύο τους κόρες (εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας της), για να μην στεναχωρήσουν το συντηρητικό τους ακροατήριο Εμμέσως πλην σαφώς χλευάζονται όλοι οι Ρεπουμπλικάνοι Πρόεδροι (από τον Ρήγκαν κι έπειτα) , για τις επιλογές τους,  τοποθετώντας φιλόδοξους- αριβίστες πολιτικούς σε θέσεις κλειδιά( ο Τσέινι  κατείχε κρίσιμες θέσεις στη θητεία τεσσάρων Ρεπουμπλικανών Προέδρων), ενώ υπάρχει και η διαπεραστική κριτική προς τον, με τον ίδιο τρόπο που το έπραξε προσφάτως κι ο Σπαικ Λι( Blackklansman) , χρησιμοποιώντας ο Μακεΐ το ειρωνικό σύνθημα  “ America First”( το χρησιμοποίησε πρώτη φορά ο Γούντροου Ουίλσον).
Την απόλυτη αλήθεια, την γνωρίζουν ελάχιστοι, κι εμείς δεν είμαστε μέσα σε αυτούς. Είναι δεδομένο , πως στο “  Vice”, εμφανίζονται υπέρ-απλουστεύσεις. Ζητήματα πολυσύνθετα που εφάπτονται ανταγωνισμών, εξουσιαστικών παιγνίων και δει στα ανώτατα στρώματα του Λευκού Οίκου, κάποιες στιγμές  παρουσιάζονται από τον Μακεΐ, πιο απλά από ότι ήταν στην πραγματικότητα.
Σε κάποιο σημείο, όταν φτάνουμε στην Αλ Κάιντα, η ταινία παίρνει μια διαφορετική κατεύθυνση, περισσότερο ντοκιμαντερίστικη. Μια τακτική που την εφαρμόζει πολλάκις ο σκηνοθέτης Σπάικ Λι. Ίσως να μην ταίριαζε στο έργο αυτή η κατεύθυνση.

Η επιτυχία της ταινίας κι ο δικός μας έπαινος, έγκειται στον ελκυστικό τρόπο, που παρουσίασε ο Μακεΐ την ιστορία- ζωής του Ντικ Τσέινι και το παιχνίδι εξουσίας, όπως επίσης και τους ψυχολογικούς παράγοντες που επέδρασαν στις άκρατες φιλοδοξίες του( ποτό, αδύναμος φοιτητής στο Γέιλ και η    υπόσχεση που έδωσε στη γυναίκα του).

Η ταινία όμως, έχει ένα ακόμα προτέρημα, την εύστοχη επιλογή των ηθοποιών και το απίστευτο μακιγιάζ. Ο 44χρόνος Κρίστιαν Μπέιλ (ως Ντικ Τσέινι), δεν ήταν μόνο αγνώριστος, αλλά υιοθέτησε, όλες τις εκφράσεις (εξωτερικές κι εσωτερικές) του Τσέινι. Εξαιρετική η επιλογή και για τον προσωπικό του μέντορα , τον Ντόναλντ Ράμσφελντ, να τον ερμηνεύσει ο καταπληκτικός Στιβ Καρέλ , ο οποίος φανέρωσε κι άλλα άγνωστα χαρακτηριστικά του Ράμσφελντ( πέρα από το γνωστό ειρωνικό του χιούμορ). Ήταν σχεδόν όλα τα πρόσωπα, μεταμορφωμένα με  τρόπο εντυπωσιακό, ώστε να μοιάζουν πλήρως στα πραγματικά πρόσωπα.

Το “Vice”, δεν μπορεί να μην πλασαριστεί στις  οσκαρικές υποψηφιότητες, για Καλύτερη Ταινία, αυτό θα συμβεί, ανεξάρτητα από το γεγονός πως ο αμερικανικός τύπος, αντιμετώπισε με μεγάλη επιφυλακτικότητα και αρκετές ενστάσεις το έργο του Μακεΐ.

“Vice” από τις 27 Δεκεμβρίου στους κινηματογράφους.

2.   Ο Ένοχος ( 3/5)

Το ντεμπούτο του Δανού σκηνοθέτη Γκουστάβ Μόλερ “Ο Ένοχος”( του 2018) καθ υπερβολή συγκρίθηκε με το ντεμπούτο του συμπατριώτη του Λαρς φον Τρίερ “Το Στοιχείο του Εγκλήματος” ( του 1984). Αστυνομικός πρωταγωνιστεί και στο ένα, αστυνομικός και στο άλλο, θρίλερ και το ένα, θρίλερ και το άλλο με τη μόνη διαφορά, πως το ξεκίνημα του Τρίερ ήταν πιο ελπιδοφόρο, εξαιτίας της πρωτότυπης αφήγησης, παρά τις εμφανείς επιρροές, διαφόρων σκηνοθετών και κινηματογραφικών ειδών. Ο Μόλερ στον Ένοχο”, ακολουθεί από τη μια  Χιτσκοκικούς κανόνες( συνδυάζοντας βιρτουοζικά το μυστήριο με την αγωνία)  , από την άλλη θεατρικούς( ένας χώρος κι ένας ηθοποιός εν είδει μονολόγου,  παρά την παρουσία στην άλλη άκρη της γραμμής μιας γυναικείας φωνής και την “αόρατη” παρουσία των συναδέλφων του). Ο Μόλερ οδηγεί το  θεατή, στο  να βυθιστεί μέσα στη δαιδαλώδη υπόθεση μιας απαγωγής, όπου όλο το βάρος της διαλεύκανσης, πέφτει στον αστυνομικό του τηλεφωνικού κέντρου 911 (κι εδώ έγκειται η επιτυχία της ταινίας), όπως επίσης και στον τρόπο που διερευνάται και η προσωπική ζωή του αστυνομικού.

Η στρατηγική του ενός χώρου, η στρατηγική  του ενός προσώπου  κι ο χρόνος ως η κλεψύδρα που χωρίζει το θάνατο από τη ζωή, είναι τα στοιχεία που διατηρούν την ένταση αμείωτη, μέχρι και το τελευταίο λεπτό. Θα προσθέταμε και την ερμηνεία του Τζέικομπ Σεντεγκρεν. Η ταινία( που στηρίζεται εν μέρει σε πραγματικά γεγονότα), έχει πολλές υφολογικές ομοιότητες με το βρετανικό έργο “ Locke” του 2014.  Διαβάστε εδώ.

Ήταν η υποψηφιότητα της Δανίας στα Όσκαρ.

2.  Το Ξέρουν Όλοι (2.5/5)

Ανάμεσα στους κορυφαίους auteurs-δημιουργούς  της σύγχρονης  κινηματογραφίας, κατατάσσεται σχεδόν από το σύνολο των κριτικών ο Ασγκάρ Φαραντί. Τα δύο Όσκαρ που του απονεμήθηκαν για τις ταινίες “ Ένας Χωρισμός”( 2012) και “ Ο Εμποράκος”( 2017), αναγνώρισαν  με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την ευρηματικότητα του Ιρανού σκηνοθέτη, να συνυπογράφει σενάρια, τα οποία είχαν στον πυρήνα τους,  τις διαιωνίζουσες  παραδόσεις και τις βαθιές προκαταλήψεις  στο Ιράν για τις γυναίκες και για  το θεσμό της οικογένειας. Ενώ θα περίμενε κανείς να θέτει στις ταινίες του,  από τη μια πλευρά, τις γυναίκες ως θύματα και τους άντρες ως τους απόλυτους εξουσιαστές, ήδη από την πρώτη του ταινία, το “ Dancing in the Dust”(2003), έδειξε πως θύματα μπορεί να είναι και τα δύο φύλα, μέσα στο ασφυχτικό αναχρονιστικό- θεοκρατικό πλαίσιο της χώρας του. Εντούτοις, μια ροπή εξερεύνησης των γυναικείων “θέλω” την έχει, όπως επίσης και την ανησυχία του για τα  παιδιά, τα οποία οφείλουν να αυτό-προσδιοριστούν και να ξεφύγουν από τον οικογενειακό και κοινωνικό φαύλο κύκλο.

Όλες οι ταινίες του διαθέτουν μυστήριο και γρίφους, ενώ αρέσκεται στο να τοποθετεί τη δράση σε εσωτερικούς χώρους, φέρνοντας πιο κοντά την 7η τέχνη με τη θεατρική τέχνη, όπως έπραξε και στον “ Εμποράκο”, ταινία που παραπέμπει στο “ Θάνατο του Εμποράκου” του Άρθουρ Μίλερ.

Το “ Everybody Knows”, που άνοιξε την αυλαία του 71ου Φεστιβάλ Καννών, αποτελεί την πιο πολυδάπανη ταινία του, γυρισμένη στην Ισπανία και στην ισπανική γλώσσα

Η Λάουρα( Πενέλοπε Κρουζ)  κατάγεται από την Ισπανία αλλά μένει με τον άντρα της ( Ρικάρντο Νταρίν) και τα παιδιά της στην Αργεντινή. Άνευ συζύγου επιστρέφει στο πατρικό της, για να παρευρεθεί σε έναν οικογενειακό γάμο. Τη μέρα της μεγάλης γιορτής, η κόρη της, η  Ιρένε εξαφανίζεται. Όλα τα δεδομένα δείχνουν πως πρόκειται για απαγωγή. Πλάι της, στην προσπάθεια της να βρει τα ίχνη του παιδιού της, είναι ο Πάκο( Χαβιέ Μπαρδέμ), καθηγητής σε σχολείο της περιοχής και από την εφηβεία του ερωτευμένος με τη Λάουρα.

Η θεματική του Ασκάρ Φαραντί, η φιλοσοφία του και η δομή του νέου του έργου, δεν τον απομάκρυναν από τα στερεότυπα του, αλλά το γεγονός πως μετακομίζει σε μια άλλη χώρα, τον κάνει νευρικό και αδύναμο, στο να εμπλουτίσει το μυστήριο και την εξαφάνιση ενός έφηβου κοριτσιού, με μηνύματα και συμβολισμούς, όπως μας συνήθιζε σε όλες τις ταινίες που έχει γυρίσει στο Ιράν.

Ενώ στο έργο του 2009 “ About Elly” η εξαφάνιση μιας γυναίκας από ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, έθεσε επί τάπητος, την κυνικότητα και την αδυναμία των νέων μεσοαστών Ιρανών, να απεξαρτηθούν από τα στερεότυπα, εδώ κάτι ανάλογο αδυνατεί να το πετύχει, παρότι για να ακριβολογούμε, θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει τον μικρόκοσμο που μας περιβάλλει, μια εν δυνάμει απειλή. Θέτει με επιδερμικό τρόπο το ζήτημα του ατομικισμού.

Απουσιάζουν οι εσωτερικές αναζητήσεις των τεσσάρων βασικών ηρώων, ενώ οι κοινωνικές προεκτάσεις είναι προφανείς και δεν επαρκούν για να  τροφοδοτούσαν το μυστήριο.   Ως εκ τούτου, ο θεατής διεισδύει μέσα στις λεπτομέρειες μιας οικογενειακής μάζωξης και μιας εξαφάνισης-απαγωγής, ενώ το αφηγηματικό διακύβευμα είναι μονόπλευρο,  δεν είναι τόσο ισχυρό,όπως ήταν επί παραδείγματι στον “ Εμποράκο”. Εντούτοις, ο Ασκάρ Φαραντί είναι μετρ του κινηματογραφικού μέσου και στα κρίσιμα σημεία της ιστορίας  φτιάχνει ένα παζλ με τους πιθανούς ενόχους( όπως συμβαίνει σε κάθε ταινία μυστηρίου) και με τη μέθοδο των αμφιβολιών καθοδηγεί το κοινό μέχρι το αποκαλυπτικό φινάλε,  ενώ η εμπειρία  των τριών πρωτοκλασάτων ηθοποιών  Χαβιέ Μπαρδεμ, Πενέλοπε Κρουζ και Ρικάρντο Νταρίν, δεν επέτρεψαν να εξελιχθεί το έργο σε  μελοδραματική παρωδία.