38 Mάρτυρες

Δράμα, 104′, Γαλλία 2012, Γλώσσα: Γαλλικά

Του Λουκά Μπελβό

Με τους Ιβάν Ατάλ, Σοφί Κουιντον, Νικόλ Γκαρσία, Φρανσουά Φερολέτο

H βελγική ταινία «38 μάρτυρες» (2012) σε σκηνοθεσία Λουκά Μπελβό απέσπασε το βραβείο καλύτερου σεναρίου στο Magritte awards ενώ έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ του Ρότερνταμ το 2012.

Η υπόθεση θυμίζει την ιστορία της Κίτι Τζενοβέζε, μιας νεαρής αμερικανίδας σερβιτόρας που το 1964 δολοφονήθηκε άγρια έξω από το διαμέρισμά της στο Κουίνς της Νέας Υόρκης.

Το έργο ξεκινά νύχτα, σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων όπου φαίνεται να κείτεται το ματωμένο σώμα μιας νεαρής γυναίκας. Κανείς δεν άκουσε τις κραυγές της εκείνη την νύχτα, όπως προκύπτει από τους ισχυρισμούς των κατοίκων της πολυκατοικίας. Ο Πιέρ, καπετάνιος του εμπορικού ναυτικού είναι ένας από τους 38 ανθρώπους που δηλώνουν ότι δεν αντιλήφθηκαν τίποτα όταν έγινε το θανατηφόρο συμβάν. Η κοπέλα του από την άλλη έλειπε σε ταξίδι και ήταν απούσα την στιγμή εκείνη. Μια δημοσιογράφος ερευνά την υπόθεση μαζί με την αστυνομία.

Είναι όμως τα πράγματα έτσι; Ο πρώτος που μαθαίνει ότι ο Πιέρ ψεύδεται είναι το κοινό, μετά η σύζυγός του και στη συνέχεια η αστυνομία αφού ο άντρας μην αντέχοντας τις τύψεις αποκαλύπτει στην αστυνομία την αλήθεια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αλλάξουν οι σχέσεις μεταξύ των μαρτύρων αλλά και μεταξύ του Πιέρ και της συντρόφου του. Στο μεταξύ η θέση της δημοσιογράφου και ενός αστυνομικού θα είναι καταλυτική για την εξέλιξη της ιστορίας.

Ο φόνος της Τζενοβέζε προκάλεσε το ενδιαφέρον των κοινωνικών ψυχολόγων Τζον Ντάρλεϊ και Μπιμπ Λατανέι που μέσα από μια σειρά επιστημονικών ερευνών κατέληξαν να ονομάσουν αυτό που συνέβη εκείνη τη νύχτα του 1964 ως «σύνδρομο Τζενοβέζε» ή «σύνδρομο του θεατή». Όσο περισσότεροι δηλαδή είναι οι μάρτυρες ενός εγκλήματος-ατυχήματος τόσο μικρότερες είναι οι πιθανότητες κάποιος από αυτούς να επέμβει.

Ο Μπελβό όμως παίζει και με τον ίδιο τον θεατή.  Η ανατροπή στο σενάριο δεν έρχεται μέσα από τη δράση ή το σασπένς του ποιος, γιατί και πως σχετικά με το έγκλημα που διαπράχθηκε. Εδώ όμως μιλάμε για ένα άλλου είδους έγκλημα, κοινωνικοψυχολογικής φύσης. Όσο αποτρόπαια και αν φαντάζει μια τέτοια δολοφονία άλλο τόσο αποτρόπαια είναι και η ομαδική σιωπή των μαρτύρων. Θα μπορούσε ο Μπελβό να γυρίσει ένα θρίλερ, μια αστυνομική ιστορία βασισμένη στον τρόμο της πράξης αλλά χρησιμοποιεί στον αντίποδα τον τρόμο που προκαλεί η απραξία και αναλύει τις επιπτώσεις του. Η αποσιώπηση γίνεται διπλή όταν η ίδια η αστυνομία προσπαθεί να καλύψει το γεγονός για να αποτρέψει πιθανό διασυρμό από τα μέσα ενημέρωσης.

Στα συν της ταινίας η μουσική επένδυση και η χρήση ήχου που δημιουργεί υπόγεια ένταση και εντείνει την αποπνικτική αίσθηση της πολυκατοικίας.

Από την άλλη κάποιες σκηνές είναι ανούσιες. Για παράδειγμα η συνεχής λήψη πλάνων στο λιμάνι δεν προσθέτει τίποτα τόσο στην ιστορία όσο και στην ατμόσφαιρα και η επανάληψή τους γίνεται εκνευριστική. Ένας κύριος που εμφανίζεται στο απέναντι μπαλκόνι είναι προϊόν της φαντασίας του Πιέρ; Κι αν ναι γιατί μένει ξεκρέμαστο αυτό το στοιχείο σεναριακά;.

Ο τρόπος κινηματογράφησης γενικότερα είναι ψυχρός και διακριτικός, και κάποιες στιγμές άνευρος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο θεατής να μην ταυτίζεται με τους πρωταγωνιστές και να είναι αποστασιοποιημένος από το δράμα που βιώνει ο Πιέρ και η σύντροφός του. Ίσως ο Μπελβό να επιχείρησε έναν τέτοιο τρόπο προσέγγισης για να δει το κοινό τη δράση με κριτικό πνεύμα. Το σοκ μπορεί να νεκρώσει τελικά τα αντανακλαστικά των 38 μαρτύρων αλλά οι τόσο χαμηλοί τόνοι μπορούν να νεκρώσουν και τα αντανακλαστικά όσων έχουν γίνει μάρτυρες σε αυτό το κινηματογραφικό σύμπαν του Μπελβό.

“38 Mάρτυρες” από 10/7 στους κινηματογράφους σε διανομή Filmtrade