Η Μπαλάντα του Ρίτσαρντ Τζούελ

Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης

Φέτος, ο Κλιντ Ίστγουντ έχει πολλούς λόγους για να δηλώνει περήφανος. Το Μάιο σβήνει κεράκια, θα γιορτάσει τα 90, τον Νοέμβριο θα ρίξει τη ψήφο του στους Ρεπουμπλικάνους-πιθανότατα στον Τραμπ- και τον Δεκέμβριο, ίσως τον δούμε να σκηνοθετεί μία επετειακή ταινία. Ανεξάρτητα από τις σφαλιάρες που θέλουν να του ρίξουν εκατομμύρια φαν του -για τις πολιτικές του απόψεις- οφείλουμε να επιδείξουμε τον δέοντα θαυμασμό, για το γεγονός, πως σε τέτοια ηλικία παραμένει δραστήριος και ικανός τεχνίτης του κινηματογραφικού μέσου. Το αποδεικνύει και με την πρόσφατη δημιουργία του, με την “Μπαλάντα του Ρίτσαρντ Τζούελ”, η οποία εξιστορεί πραγματικά περιστατικά, όπως  ο Κλιντ τα διάβασε σε ένα περιοδικό… και τα βγάζει στο φως.

Άραγε αγγίζει την τελειότητα του “Million Dollar Baby”;
Ούτε κατά διάνοια.
Των “Ασυγχώρητων” ή των τεσσάρων άντε πέντε άλλων σημαντικών στιγμών της σκηνοθετικής του καριέρας;
Κατηγορηματικά όχι.
Βάζει όμως την υπογραφή του σε μια “ αυθεντική Ίστγουντ” ταινία, στιβαρή και καλογυρισμένη.

Μας παραθέτει αρχικά μια αλληλουχία φαινομενικά απλοϊκών σκηνών- στιγμιοτύπων, ενός τυπολάγνου και εξαρτημένου από τη μητέρα του “σεκιουριτά”. Σκιαγραφεί το προφίλ του, μέχρι την σταδιακή κλιμάκωση της ιστορίας και την ανεύρεση ενός σακιδίου που περιείχε μία βόμβα στο Ολυμπιακό Πάρκο,  στην Ατλάντα το καλοκαίρι του ‘96 . Πασίγνωστο το περιστατικό. Ο Ρίτσαρντ Τζούελ ανακαλύπτει το σακίδιο, ενημερώνει την ασφάλεια, μα η έκρηξη δεν αποφεύχθηκε. Η βόμβα εξερράγη. Υπήρξαν θύματα και εκατοντάδες ήταν οι τραυματίες. Στην αρχή , τα ΜΜΕ ηρωοποίησαν τον Τζούελ, αλλά όσο καθυστερούσε η ανάληψη ευθύνης, τα βλέμματα στράφηκαν πάνω του. Θεωρήθηκε ύποπτος, χωρίς την ύπαρξη κάποιου “χειροπιαστού ” στοιχείου. Το γεγονός ότι ήταν μοναχικός, είχε περίεργο παρουσιαστικό, είχε ανύπαρκτη σεξουαλική ζωή και στο παρελθόν έδειξε ότι ξεπερνούσε τα όρια των αρμοδιοτήτων του, στοχοποιήθηκε. Ζήτησε την υπεράσπισή του, να την αναλάβει ο μοναδικός άνθρωπος που φάνηκε ο Τζούελ να εκτιμάει, ο δικηγόρος Γουότσον Μπράιαντ( Σαμ Ροκγουέλ).

Το κατά πόσο ο Ρίτσαρντ Τζούελ είναι ήρωας-όπως ο Ίστγουντ πιστεύει- ανήκει σε μια παράμετρο υποκειμενική , εν αντιθέσει με τον πιλότο Σάλυ Σάλενμπεργκερ, που σίγουρα ήταν( ταινία Σάλυ 2016, δείτε ΕΔΩ). To συντηρητικό προφίλ του Ίστγουντ, θα τον οδηγήσει στο ξεσκόνισμα της συγκεκριμένης ιστορίας, την εποχή του Μπιλ Κλίντον και των Δημοκρατικών.
Τα πολιτικά του πιστεύω-κάπως- τα καμουφλάρει, με μια διάσταση γενική για το τεκμήριο της αθωότητας και την ευκολία παραβίασης του τεκμηρίου από την εξουσία, αλλά και πως, τα ΜΜΕ τη μία μέρα κάποιον τον αποθεώνουν και την άλλη τον λοιδορούν. Ο “ βρόμικος” ρόλος θα ανατεθεί σε μια φιλόδοξη -χωρίς φραγμούς- δημοσιογράφο. Ο βετεράνος σκηνοθέτης γίνεται στυγνός προβοκάτορας. Φλερτάρει με το σεξιστικό στοιχείο, ιδίως τη στιγμή του εκρηκτικού διαλόγου του Τζούελ μαζί της. Αφήνει σε κάποιες στιγμές να εννοηθεί ότι “ αν μια γυναίκα έχει δύναμη, έχει φιλοδοξίες, μπορεί να γίνει μέγαιρα, να γίνει αδίστακτη και να τις υλοποιήσει”. Εάν ο Ίστγουντ επιθυμούσε την κατακραυγή, θα συνέχιζε μέχρι τέλους να προκαλεί. Αντιθέτως, θα γυρίσει την παρτίδα και θα δείξει τη δημοσιογράφο, να έχει και ευαισθησίες. Πονηρή τακτική, γιατί πέρασε ένα διπλό κι αντιφατικό μήνυμα προς το ακροατήριο του. Ακριβώς ότι επεδίωκε.

Η επαγγελματική σχέση του Τζούελ με τον δικηγόρου του είναι πιστεύουμε εμπνευσμένη, μέσα από το κλασικό δικαστικό δράμα του Σίντνεϊ Λουμέτ “ Η Ετυμηγορία”. Από τη μια έχουμε έναν ξεπεσμένο δικηγόρο, στριμωγμένο μέσα σε ένα γραφειάκι της κακιάς ώρας κι έναν πελάτη εντελώς αουτσάιντερ, το δίκιο βέβαια είναι με το μέρος τους.

Οι σκηνές, παρότι είναι μικρές και εναλλασσόμενες, έχουν πλούσια αφηγηματική ροή, τροφοδοτούν ένα είδος μυστηρίου και το συμπέρασμα είναι με το γάντι καταγγελτικό. Δικαίως η αγαπημένη ηθοποιός Κάθι Μπέιτς θα διεκδικήσει το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου, με την παθολογική συνύπαρξη και εξάρτηση μάνας και γιου, να συγκαταλέγεται στις πιο διεισδυτικές και λιγότερο επιφανειακές στιγμές της ταινίας. Ο Πολ Γουόλτερ Χάουζερ( συνήθως παίζει δεύτερους ρόλος, όπως στην ταινία του Σπάικ Λι “BlacKkKlansman”) αναλαμβάνει τον κεντρικό ρόλο, του εύσωμου Ρίτσαρντ Τζούελ. Οι σκόπιμες δυσλειτουργικές κινήσεις του, οι αργόσυρτες λέξεις που βγαίνουν από το στόμα του, αποδεικνύουν μεθοδική εκ μέρους του αφοσίωση στο σενάριο του Μπίλι Ρέι αλλά και προς τις σκηνοθετικές οδηγίες. Άλλωστε, κάποιοι άνθρωποι με μέτριες δεξιότητες και αποκλεισμένοι από τις ευκαιρίες ανέλιξης και από τις μικρές απολαύσεις της ζωής, έχουν το προφίλ του Τζούελ και στρέφονται ακόμα και προς την οπλοκατοχή- την οπλοκατοχή δεν την καταδικάζει ο Ίστγουντ ούτε την επαινεί-αλλά ενστερνίζονται και τον συντηρητισμό. Ο Ίστγουντ πονηρά, τους κλείνει το ένα δικό του μάτι.

“Η Μπαλάντα του Ρίτσαρντ Τζούελ” από την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου στους κινηματογράφους