Xίτλερ, μια ταινία από τη Γερμανία( Hitler,a film from Germany)

Ιστορική, βιογραφική,  410’,

Δ. Γερμανία- Γαλλία- Μ.Βρετανία 1977,

Του Χανς Γιούργκεν Ζίμπερμπεργκ

Με τους Χάινς Ζούμπερτ, Αντρέ Χέλερ, Χάρι Μπάερ, Χέλμουτ Λάνγκε

Το πορτρέτο του Αδόλφου Χίτλερ, μέσα από κινηματογραφικά ντοκουμέντα, ηχογραφημένες ομιλίες, προσωπικές μαρτυρίες, ενταγμένα όμως στη λογική μιας τετραλογίας (το πρώτο μέρος τιτλοφορείται «Το δισκοπότηρο», το δεύτερο «Ένα Γερμανικό όνειρο», το τρίτο «Το τέλος μιας χειμωνιάτικης ιστορίας» και το τελευταίο «Εμείς, τα παιδιά της κόλασης»), η οποία θυμίζει άλλοτε λυρικό θέατρο, άλλοτε νούμερο από καμπαρέ κι άλλοτε παράσταση με κούκλες και εγγαστρίμυθους.

Ο γερμανός σκηνοθέτης και πρώην συνεργάτης του Μπέρτολτ Μπρεχτ, Χανς Γιούργκεν Ζίμπερμπεργκ, επιδίδεται σε μια εξαντλητική επτάωρη ψυχαναλυτική ανάλυση του Χίλτερ και των ιδεών του που θέριεψαν το ναζισμό, χωρίς να ενδιαφέρεται όμως για τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες – ελάχιστες μόνο οι αναφορές στη σχέση του ναζισμού και του μεγάλου κεφαλαίου, των ισχυρών γερμανών βιομηχάνων δηλαδή που στήριξαν τον Χίτλερ και τον βοήθησαν να ανέλθει στην γερμανική καγκελαρία. Αντιθέτως ο αιρετικός Ζίμπερμπεργκ – οι άλλες δύο εμβληματικές δημιουργίες του είναι το «Λούντβιχ, ρέκβιεμ για έναν παρθένο βασιλιά» (1972) και ο «Καρλ Μάι» (1974) – ερευνά τον Χίτλερ από τη γερμανική σκοπιά και επιχειρεί να αποδώσει στις ιδιαιτερότητες της γερμανικής φυλής, τα γενεσιουργά αίτια του ναζιστικού εφιάλτη. Η σχέση των γερμανών με τα ρομαντικά ιδεώδη της λαϊκής κουλτούρας, η επιστράτευση της μεταφυσικής όταν η λογική δεν δίνει τις κατάλληλες απαντήσεις, ακόμη και η απήχηση της μουσικής παράδοσης και των πατριωτικών ταργουδιών, είναι στοιχεία που επικαλείται ο σκηνοθέτης στην προσπάθεια του να κατανοήσει ο μη γερμανός θεατής, τους λόγους που ο γερμανικός λαός αγκάλιασε στην πλειοψηφία του τον Χίτλερ.  

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ομολογουμένως avant-garde κινηματογραφικό επίτευγμα,  όπου παρά το πέρασμα του χρόνου και τις ρυτίδες που προστέθηκαν στο πειραματικό «δέρμα» του, παραμένει ρηξικέλευθο και επικίνδυνα στοχαστικό. Ουσιαστικά το έργο απαιτεί όχι μόνο την υπομονή του θεατή (7 ώρες είναι αυτές!) αλλά δοκιμάζει τις παγιωμένες σκέψεις ή αντιλήψεις του – μαζί με τις αντοχές του- γύρω από ζητήματα που πιθανότατα πίστευε ότι είχαν επιλυθεί οριστικά ή ανήκαν στο μακρινό παρελθόν. Κι όμως ακόμη και 40 σχεδόν χρονιά μετά από την πρώτη προβολή της ταινίας, δυστυχώς τα ίδια ερωτήματα σχετικά με την εξάπλωση ή την επανεμφάνιση του ναζισμού διατυπώνονται ακόμη και σήμερα. Ο ποιητικός οίστρος του δημιουργού είναι τόσο πυκνός και πολύπλευρος, που ενίοτε προκαλεί, σοκάρει ή προβληματίζει για την αυθεντική ταυτότητα του «αυγού του φιδιού». Ούτε λίγο, ούτε πολύ ο Ζίμπερμπεργκ θεωρεί ότι το μικρόβιο του φασισμού κρύβεται μέσα μας και περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες για να αναλάβει δράση.

Παράλληλα ο Χανς Γιούργκεν Ζίμπερμπεργκ προσφέρει ένα σπάνιο και μεγάλο όγκο πληροφοριών ιστορικής αξίας, από όπου ξεχωρίζει η ψυχαναλυτική σκιαγράφηση του Χίτλερ («ένας καταπιεσμένος και ανασφαλής μικροαστός με παιδικά τραύματα πολλά από τα οποία προήλθαν από το ξύλο που έτρωγε από τον βάναυσο πατέρα του ενώ έφερε βαρέως το γεγονός ότι κόπηκε από τη σχολή καλών τεχνών της Βιέννης παρότι ήθελε να γίνει ζωγράφος») ο οποίος θεωρούσε εαυτόν ως τον Εκλεκτό του γερμανικού έθνους («Η Γερμανία είμαι εγώ. Εγώ είμαι η Γερμανία») και έπραττε με βάση «τη θεία πρόνοια που δοκιμάζει τους λαούς με σκοπό να επιβιώσει μόνο η πιο ισχυρή». Η κωμική πλευρά του φιλμ προκύπτει ακόμη από τις ιδιοτροπίες του ναζιστή ηγέτη που απαιτούσε νεκρική σιγή όταν κοιμόταν, λάτρευε τις ταινίες του Φρεντ Αστέρ και της Μάρλεν Ντίτριχ, έπινε μόνο 2 φλιτζάνια γάλα για πρωινό ενώ η Εύα Μπράουν προτιμούσε τον καφέ, άκουγε συνέχεια τις ίδιες οπερέτες (τις οποίες τραγουδούσε φάλτσα), έπαιζε κρυφά με τα σκυλιά του κ.α.

Και τα τέσσερα σπονδυλωτά μέρη διατηρούν αυτονομία και μπορεί εύκολα ο θεατής να τα παρακολουθήσει χωρίς συγκεκριμένη σειρά.

“Xίτλερ, μια ταινία από τη  Γερμανία” από 10/4 στους κινηματογράφους σε διανομή New Star