Fedora( του 1978)

Του Μπίλι Γουάιλντερ

Με τους Ουίλιαμ Χόλντεν, Μάρτα Κέλερ, Χοσέ Φερέρ, Μάριο Αντόρφ,

Ρομαντικό δράμα,116′, 1978

Περίπτωση αγνωμοσύνης και καραμπινάτης αδικίας στα τέλη της δεκαετίας του 70, όταν η Αμερικάνικη κινηματογραφική βιομηχανία έβαλε στο συρτάρι, την ταινία αυτή, με το πρόσχημα του παλαιομοδίτικου σεναρίου και  της ντεμοντέ για την εποχή αφηγηματικής της δομής, αγνοώντας επιδεικτικά τον σκηνοθέτη της, ένα πρόσωπο στο οποίο το Χόλιγουντ όφειλε να κάνει τεμενάδες για τα δεκάδες εκατομμύρια δολάρια που εισέρευσαν στα ταμεία- κυρίως της εταιρίας Universal -από τις ταινίες του, για 40 και πλέον χρόνια.Αναφερόμαστε στον Μπίλι Γουάιλντερ, τον σκηνοθέτη μεταξύ άλλων των έργων « Μερικοί το Προτιμούν Καυτό, ««Το Διαμέρισμα» και του καλλιτεχνικού αριστουργήματος του 1950 « Η Λεωφόρος της Δύσης», που είδαμε και στην Ελλάδα περίπου τέτοια εποχή το 2011.

Οι πραγματικοί λόγοι δεν φαίνεται να ήταν αυτοί που αναφέραμε αλλά η εκδικητική στάση των εταιριών έναντι του Γουάιλντερ, για την κριτική που ασκούσε στην μονόπλευρη πλεύση της κινηματογραφικής παραγωγής προς το επικερδές γλυκανάλατο «εύκολο σινεμά», αφήνοντας απ’ έξω ότι πιο σύνθετο και σκοτεινό.Ο γεννημένος στην πάλαι ποτέ Αυστροουγγαρία, Μπίλι Γουάιλντερ,  στα 71 του χρόνια, και με κινητικά προβλήματα να τον ταλαιπωρούν, θα βρει τα 6 εκατομμύρια δολάρια για να ολοκληρώσει το φιλμ, από την Γερμανική εταιρεία Bavaria, στην οποία είχε γράψει σενάρια τη δεκαετία του 20.

Στη « Fedora» ο διάσημος σκηνοθέτης υμνεί και συνδέει ταυτόχρονα 2 γυναίκες, την Άννα Καρένινα και την Γκρέτα Γκάρμπο, για την οποία κάποια στιγμή με προβοκατόρικο χιούμορ χαρακτήρισε ως κακή ηθοποιό, που με μανιέρα επαναλαμβάνει τους ίδιους ρόλους. Προφανώς και δεν το εννοούσε, άλλωστε η θρυλική ταινία του 1935 -που έφερε το όνομα της ηρωίδας του Τολστόι- είχε για πρωταγωνίστρια την ίδια την Γκάρμπο.

Την έναρξη -για ευνόητους λόγους δεν θα θέλαμε να την αποκαλύψουμε – θυμίζει κάτι από την ιστορία της Καρένινα. Όλο το υπόλοιπο έργο στηρίζεται  στη στάση ζωής της Γκάρμπο, με τη συνειδητή της επιλογή, να απομακρυνθεί από τα φώτα της δημοσιότητας και να απομονωθεί στο σπίτι της στην Καλιφόρνια.

Το κεντρικό πρόσωπο του Γουάιλντερ, μια σταρ του κινηματογράφου(Μάρτα Κέλερ), επιλέγει την Κέρκυρα ως το δικό της ησυχαστήριο. Μονίμως την βλέπουμε με καπέλο και μαύρα γυαλιά.  Ένας παραγωγός του Χόλιγουντ, ο Μπάρι(Ουίλιαμ Χόλντεν) , θα την ανακαλύψει και θα της προτείνει να ερμηνεύσει την Άννα Καρένινα, σε μια καινούρια διασκευή. Παρότι έδειξε θετική για την ερμηνεία του ρόλου, ο περίγυρός της δεν συναινεί,  από τον γιατρό της, την μαυροφορεμένη αριστοκράτισσα , μέχρι την αυταρχική της υπηρέτρια, ακόμα κι ο σοφέρ της, όλοι αυτοί δείχνουν να θέλουν να την ελέγχουν σε κάθε της κίνηση.

Η ευφυΐα του Γουάιλντερ θα φανεί όταν θα περιπλέξει σε πολλά επίπεδα το στόρι, όπως επί παραδείγματι θα  αποκαλυφθεί πως ο Μπάρι είχε στο παρελθόν ερωτική σχέση με την ηθοποιό, κάτι που η ίδια δείχνει να μην θυμάται.Η αποκάλυψη των αληθινών ταυτοτήτων( ποιος είναι ποιος) θα δημιουργήσει μια έκπληξη κι απορίες για του που το πάει ο διάσημος σκηνοθέτης. Κάπου εκεί το έργο ίσως κουράσει, οι ανατροπές, δεν ακολουθούν  σκηνοθετικό ρυθμό που να κρατάει το κοινό σε εγρήγορση, υπάρχει φλυαρία και στο σενάριο και στον ίδιο τον λόγο. Επίσης μια παρωχημένη -ακόμα και για το 70- αισθητική είναι εμφανής,  η « Fedora» από την άλλη δεν άξιζε να μείνει στην αφάνεια για τόσα χρόνια,  δίνει τροφή για σκέψη για το αδίστακτο σταρ σύστεμ, για την καταπίεση που υφίσταται ένας αδύναμος χαρακτήρας, για το όριο ανάμεσα στη λογική και στην τρέλα.

Αν εξαιρέσει  κανείς την πρώτη σκηνή, τα  60 λεπτά που ακολουθούν-πριν το φιλμ οδεύσει σε άλλα μονοπάτια- βλέπουμε διαρκώς Ελλάδα, όπως τα στενοσόκακα της Κέρκυρας, το περίφημο καφέ « Μαύρος Γάτος», κι ακούμε τους ήχους του μπουζουκιού. Γιατί άραγε δεν επιλέχθηκαν έλληνες για τους δευτερεύοντες ρόλους πλην του καλού αλλά αμερικανόφερτου ηθοποιού Πάνου Παπαδόπουλου  ;Παραμένει άγνωστο. Πάντως αν  αυτό γινόταν ,θα προσέφερε στο φιλμ αληθοφάνεια στους χαρακτήρες, ιδίως  του ρεσeψιονίστ, που έδειχνε εντελώς εκτός της ελληνικής κουλτούρας.

Η « Fedora» του 1978 σίγουρα δεν μπορεί να συγκριθεί με το αριστούργημα του Γουάιλντερ, τη « Λεωφόρο της Δύσης» του 1950, κουβαλάει όμως τη σοφία ενός ανθρώπου που έχει φάει το σινεμά με το κουτάλι κι επιλέγει να καταθέσει υπαρξιακούς προβληματισμούς, με την τεχνική που γνωρίζει καλύτερα κι ας είναι μιας άλλης εποχής. Είναι ένα έργο -όπως λέμε- «του δημιουργού», άνευ σκοπιμοτήτων, που ατύχησε να αναγνωριστεί στην ώρα του.

” Fedora” από 26/6 στους κινηματογράφους σε διανομή Rosebud/ Odeon