Το Πέρασμα του Μίλερ-Miller’s Crossing(Επανέκδοση)

Γκαγκστερική, 115΄, ΗΠΑ 1990

Του Τζόελ Κοέν

Με τους Γκάμπριελ Μπερν, Τζον Τορτούρο, Άλμπερτ Φίνεϊ, Μάρσα Γκέι Χάρντεν, Τζον Πολίτο, Στιβ Μπουσέμι

Αμερική, εποχή της ποτοαπαγόρευσης. Ιταλοί και ιρλανδοί γκάγκστερ πολεμούν για την πρωτοκαθεδρία στο κουμάντο της πόλης τους. Ο Λίο (Άλμπερτ Φίνεϊ), αφεντικό της ιρλανδικής μαφίας που έχει στο πλευρό του τον ευφυέστατο Τομ Ρίγκαν (Γκάμπριελ Μπερν), νιώθει την απειλητική ανάσα του ιταλού Τζόνι Γκασπάρ (Τζον Πολίτο) που διεκδικεί τον πλήρη έλεγχο της πόλης. Η πρώτη ρωγμή στις σχέσεις Λίο και Τομ θα προέλθει όταν ερωτευτούν την ίδια γυναίκα, την Βίρνα (Μάρσα Γκέι Χάρντεν). Κάποια άλλα συμβάντα θα γίνουν αφορμή για να ξεχειλίσει το ποτήρι και να αλλαξοπιστήσει ο Τομ προσφέροντας τις υπηρεσίες του στον εχθρό του μέχρι πρότινος αφεντικού του.

«Ξαφνικά έχουν γίνει όλοι τους πολλοί έξυπνοι» ακούγεται να λέει κάποια στιγμή ο Έντι (Ε. Τζ. Φρίμαν), το πρωτοπαλίκαρο του Τζόνι. «Ας πάμε λοιπόν μια βόλτα στο Πέρασμα του Μίλερ για να φανεί ποιος είναι ο εξυπνότερος από όλους». Ο Έντι αναφέρεται στο πυκνό δάσος που συνηθίζουν να πηγαίνουν οι μαφιόζοι τα θύματα τους πριν να τα εκτελέσουν. Είναι ένας τόπος τελετουργικός, συμβολικός, ειδυλλιακός – υπέροχη η σκηνή με τον Φράνκι (Μάικ Σταρ) να τραγουδάει όπερα πριν εκτελέσει το επόμενο θύμα του-  και μακάβριος μαζί.

Στην τρίτη τους μόλις ταινία, μετά το «Μόνο αίμα» και το «Αριζόνα Τζούνιορ» οι Τζόελ και Ίθαν Κοέν μεγαλουργούν με ένα θεσπέσιο και επιβλητικό έργο, που βρίσκεται σίγουρα στη δεκάδα των κορυφαίων γκαγκστερικών φιλμ όλων των εποχών. Τα αδέλφια από τη Μινεσότα παίρνουν τη ραχοκοκαλιά ενός τυπικού νουάρ και την μετουσιώνουν σε ένα αυθεντικό αριστούργημα. Το «Πέρασμα» διαθέτει όλα τα συστατικά υλικά του αρχετυπικού νουάρ: αντρική φιλία, προδοσία, δίψα για εξουσία, απληστία, μοιραία γυναίκα, υποκρισία και άγραφος κώδικας τιμής.

Όλα αυτά οι Κοέν τα ανανεώνουν μοναδικά. Η τόλμη τους είναι πως δεν διστάζουν να τα επαναπροσδιορίσουν, να κρατήσουν τα γερά στοιχεία και να απορρίψουν τα αχρείαστα ή ξεπερασμένα. Το πλέον ευρηματικό τους κόλπο στο σχεδιασμό του φιλμ είναι που δίνουν στον κεντρικό τους ήρωα – ένας υποδειγματικός Μπερν- στοιχεία αντιηρωισμού. Ο κλασικός ήρωας του νουάρ ως τότε ήταν ο δυναμικός και ρωμαλέος άντρας που πάλευε για τα πάντα- τη γυναίκα, το χρηματικό έπαθλο, τη φιλία- κι ας μην έβγαινε πάντα νικητής. Εδώ ο Τομ είναι ένα παθητικός παίκτης, ένας Λεμπόφσκι της ποτοαπαγόρευσης που σε όλη τη διάρκεια του έργου τρώει συνέχεια ξύλο και δεν αντιδρά ποτέ. Ακόμη και στη σκηνή που ο θάνατος απέχει μόλις μια σφαίρα κι ένα δευτερόλεπτο από το κεφάλι του εκείνος δεν κάνει τίποτα για να αλλάξει τη μοίρα του. Κλείνει στωικά τα μάτια και περιμένει.  

Έχουν κι άλλες δημιουργικές ιδέες στις αποσκευές τους οι Κοέν. Το σενάριο του Ίθαν Κοέν (μέχρι τότε δεν ήταν γνωστό ότι τα αδέλφια δούλευαν από κοινού τη σκηνοθεσία και το σενάριο μοιράζοντας απλώς τα ονόματα τους στα credits) είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα γραφής ιλαροτραγικού κειμένου προορισμένο για σινεμά. Οι εκρήξεις θυμού και τα γκροτέσκα ξεσπάσματα βίας των πρωταγωνιστών του (τι ηθοποιός αυτός ο Πολίτο!) είναι τολμηρά σχόλια που μεταβάλλονται σε μελέτη για τη βία και τη ψυχοπαθογένεια της. Το «Πέρασμα του Μίλερ» μιλάει για έναν παλιό, βίαιο και αδίστακτο κόσμο με αναγωγές στο σήμερα. Όπως ο Τομ ακροβατεί ανάμεσα στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα πριν να επιλέξει τελικά την οριστική φυγή, έτσι και οι υπόλοιποι χαρακτήρες διστάζουν να «δουν» ή να αγγίξουν τις πραγματικές επιθυμίες τους. Βρίσκονται πάντα με τον λάθος άνθρωπο, αρνούνται την πραγματική φιλία, θυσιάζουν την προσωπική τους ευτυχία για μια χούφτα δολάρια. Κι όταν πλέον δεν έχουν κάτι άλλο για να τους συγκινήσει ή έστω να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους, καταλήγουν να κάνουν μια τελευταία βόλτα στο Πέρασμα του Μίλερ. Εκεί δηλαδή που φαίνεται στο τέλος της διαδρομής ποιος ήταν ο πραγματικά έξυπνος και ποιος όχι…

” Το Πέρασμα του Μίλερ ” από 19/6 στους κινηματογράφους σε διανομή Odeon